سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵ با اتکا به سازوکار موسوم به «مکانیسم ماشه» در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، روند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را آغاز کرده‌اند. این اقدام، به موجب مفاد قطعنامه، یک دوره‌ی سی‌روزه را فعال می‌کند که در پایان آن، در صورت عدم تصویب قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریمها، کلیه‌ی تحریم‌های پیشین سازمان ملل به‌طور خودکار بازمی‌گردند. چنین روندی به معنای تشدید تنش در بحرانی‌ترین مقطع منطقه‌ای و جهانی است.
این اقدام اروپا از نظر ما گامی در جهت تضعیف دیپلماسی و تسهیل گرایش‌های جنگ‌طلبانه در خاورمیانه است. در حالی که تنش میان ایران و اسرائیل در بالاترین سطح خود قرار دارد و خطر درگیری مستقیم به‌شدت افزایش یافته، اظهاراتی از مقامات اروپایی – از جمله سخن نخست‌وزیر آلمان که گفته بود «اسرائیل کار کثیف ما را برایمان انجام می‌دهد» - نشانه‌ی نگران‌کننده‌ای از همسویی با سیاست‌های جنگی اسرائیل است. چنین همسویی اروپا را از نقش تاریخی‌اش به‌عنوان نیروی تعدیل‌گر در بحران‌های جهانی دور می‌سازد و می‌تواند تبعاتی فراتر از منطقه بر ثبات جهانی داشته باشد.
از منظر حقوق بشری نیز تحریم‌های اقتصادی گسترده بر مردم ایران، به اذعان گزارشگران ویژه سازمان ملل، مصداق نقض حقوق بشر هستند. تجربه‌ی سال‌های گذشته نشان داده است که تحریمها نه موجب عقب‌نشینی جمهوری اسلامی بلکه سبب تشدید فشار بر معیشت مردم، فروبستن افق‌های سیاسی و سلب عاملیت اجتماعی نیروهای دموکراسی‌خواه در ایران شده‌اند. میلیون‌ها ایرانی با فلاکت اقتصادی، کمبود دارو و محرومیت‌های اساسی روبرو می‌شوند، در حالی که حاکمیت از این وضعیت برای توجیه انسداد سیاسی بهره می‌گیرد. تحریمها نه حکومت را تغییر داده‌اند و نه مردم را توانمند ساخته‌اند، بلکه تنها درد و رنج آنان را عمیق‌تر کرده‌اند.
در عین حال، مسئولیت جمهوری اسلامی در رساندن اوضاع به این نقطه انکارناپذیر است. سیاست خارجی جمهوری اسلامی اولویت را به جلوگیری از جنگ و تنش نمی‌دهد. محدود کردن دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و بی‌عملی در مذاکرات اخیر با اروپا، خطاهایی آشکار بوده‌اند که که در افزایش تقابل به جای عامل اثر کرده‌اند. افزون بر این، برخورد جانبدارانه‌ی جمهوری اسلامی در جنگ اوکراین و تأمین سلاح برای ارتش روسیه، ایران را در چشم اروپا به‌عنوان بازیگری خطرناک و تهدیدزا معرفی کرده است. جمهوری اسلامی بارها فرصت داشته تا اروپا را به‌عنوان میانجی یا تعدیل‌کننده‌ی روابط با آمریکا و جهان غرب حفظ کند، اما با خطاهای راهبردی خود این امکان را از میان برده است.
با این همه، هنوز فرصتی محدود باقی است. مکانیسم ماشه، یک پنجره‌ی سی‌روزه را پیش‌بینی کرده است. در این بازه، شورای امنیت می‌تواند با ابتکار دیپلماتیک مانع بازگشت خودکار تحریمها شود. این سی روز، فرصتی حیاتی برای بازگشت به گفت‌وگو، جلوگیری از تشدید بحران و گشودن راهی برای پرهیز از جنگ است. نادیده گرفتن این پنجره به معنای پذیرش بازگشت کامل تحریم‌های شورای امنیت و قرار گرفتن ایران در انزوای بی‌سابقه خواهد بود؛ وضعیتی که تنها نیروهای اقتدارگرا و ماجراجو در ساختار جمهوری اسلامی و نیروهای جنگ‌طلب در اسرائیل و آمریکا از آن سود خواهند برد.
ما از شورای امنیت سازمان ملل متحد و دبیرکل این نهاد می‌خواهیم همه‌ی ظرفیت‌های خود را برای جلوگیری از بازگشت تحریمها و هدایت طرفها به مسیر دیپلماسی به کار گیرند. از کشورهای اروپایی انتظار می‌رود که به‌جای تشدید تحریمها و جهت‌گیری‌های منجر به افزایش تنش، نقش تاریخی خود در حفظ صلح و ثبات جهانی را ایفا کنند. ما همه طرفها را فرامی‌خوانیم که از فرصت سی‌روزه‌ی موجود بهره بگیرند و از سقوط منطقه به پرتگاه جنگی دیگر جلوگیری کنند. ما از پیشنهاد روسیه دایر بر تعویق ۶ ماهۀ امکان فعال سازی مکانیسم ماشه استقبال می کنیم. اما این فرصت تنها برای نیل به راه حلی صلح آمیز و عزم همۀ طرفها برای نیل به آن بامعناست. از این رو ما هرگونه اقدام نظامی احتمالی از جانب اسرائیل و آمریکا علیه ایران را محکوم می کنیم. موضع پایه ای ما نسبت به تنش جاری حول برنامۀ هسته ای جمهوری اسلامی، پایان دادن داوطلبانه به غنی سازی است؛ در عین حال ما از توافقی که به تحریمها خاتمه دهد و از کشیده شدن برنامۀ هسته ای جمهوری اسلامی به مقاصد نظامی جلوگیری کند، استقبال می کنیم.
جنگ احتمالی در خاورمیانه نه‌تنها ایران و همسایگانش بلکه کل جامعه‌ی جهانی را درگیر خواهد کرد. در جهانی که در اوکراین، آفریقا و نقاط دیگر شعله‌های جنگ و فقر زبانه می‌کشد، مسئولیت اروپا و سازمان ملل در مهار بحران‌های تازه مضاعف است.
روابط بین‌المللی حزب چپ ایران
۴ سپتامبر ۲۰۲۵
افزودن دیدگاه جدید