تحول اندیشه در بارۀ فقر: بررسی تعاملات بخش چهاردهم

4        توسعۀ انسانی

4.3     توسعه انسانی و رشد - ادامه

بیشتر کشورهای شرق آسیا، پیش از بحران مالی سالهای آخر قرن گذشته دستاوردهای ممکن در مبارزه با فقر را آشکار کرده بودند. فقر در شرق آسیا به طور چشمگیری کاهش یافته بود: از سال 1975، که حدود شش نفر از هر ده نفر در فقر مطلق زندگی می‌کردند، تا سال 1995 این نسبت به حدود دو نفر در ده نفر کاهش یافته بود. همزمان با این روند، و تا حدی به عنوان محرک آن، دولتها از طریق اختصاص بودجۀ عمومی بیشتر به آموزش و بهداشت روی سرمایه انسانی سرمایه گذاری کرده بودند. در همین بازۀ 20 ساله، امید به زندگی بیش از 9 سال افزایش یافت، میانگین سالهای تحصیل 60 درصد رشد کرد، و نرخ مرگ و میر نوزادان از 73 مورد در هر هزار تولد به کمتر از نصف یعنی به 35 مورد در هزار تولد کاهش یافت.
اگرچه این دستاوردها به میزان معینی در جریان بحران مذکور از دست رفتند، اما اثرات ماندگار آنها همچنان نشانه ای از پیشرفتی است که در هیچ نقطه دیگری از جهان دیده نشده است.

چندین مطالعه تجربی اخیر در سطح خانوار که از داده‌های ترکیبی (داده های پانلی)** استفاده کرده‌اند، شواهد بیشتری در تأیید ارتباط قوی میان توسعه انسانی و رشد درآمد به دست می‌دهند. برای نمونه، یک پانل شامل 891 خانوار در پرو طی سالهای 1994 تا 1997 مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه نشان داد که هرچه سطح تحصیلات سرپرست خانوار در سال 1994 بالاتر بوده، رشد مخارج سرانه خانوار در سالهای بعد بیشتر نیز بوده است. به طور مشابهی، داده‌های پانل مربوط به 2678 خانوار ویتنامی در بازه زمانی 1993 تا 1998 نیز به همین نتیجه رسیدند. این مطالعه نشان داد در حالی که به طور میانگین خانوارهایی که سرپرست آنها هیچ گونه تحصیلاتی نداشت با کاهش مخارج سرانه مواجه شده بودند، معیشت تمام خانوارهایی که سرپرست آنها تحصیلات ابتدایی یا بالاتر داشتند، با افزایش مخارج سرانه همراه شده بود. قابل توجه این که این افزایش برای خانوارهایی با تحصیلات متوسطه و بالاتر، سه برابر خانوارهای با تحصیلات ابتدایی بود.

گنجاندن ابعاد دیگر فقر، مانند طول عمر و سوادآموزی، در تعریف ما از فقر، دامنه ابزارهای سیاست‌گذاری برای کاهش فقر را به طور قابل توجهی گسترش می‌دهد. حتی اگر درآمد افراد افزایش نیابد، سیاستهایی که سلامت آنها را بهبود می‌بخشد و تواناییها‌شان را در جذب و تبادل اطلاعات افزایش می‌دهد، موچب بهبود کیفیت زندگی‌شان می گردد. اما، و این همان درس ماندگار شرق آسیا پیش از بحران مذکور است، زمانی که سیاستها و برنامه ها برای ارتقای سلامت و گسترش آموزش با اقدام دولت برای ترویج سرمایه‌گذاری و رشد فراگیر همراه می‌شوند، منافع حاصل برای تهیدستان بسیار چشمگیرتر خواهند بود. انجام پژوهشهای کشوری بیشتر برای روشن ساختن تعادل مناسب میان سیاستها در کشورهای با سطوح مختلف توسعه، می‌تواند درسهای ارزشمندی به همراه داشته باشد. انتقال این درسها به کشورهای جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوبی، که 70 درصد تهیدستان جهان در آنها زندگی می‌کنند، همچنان یکی از چالشهای مهم در مبارزه با فقر است. با این حال حتی، در حالی که این چالش هنوز پاسخ نیافته باقی مانده است، چالشهای تازه ای در حال نمایان شدن اند. ریسکهای ناشی از نوسانات شدید در جریان سرمایه، اکنون در شرق آسیا به روشنی قابل مشاهده اند؛ و چنان که در بخش بعدی بررسی خواهیم کرد، این تهیدستان جوامع اند که با اشکال گوناگون این ریسکها مواجه اند.

---------

* منظور بحرانی است که به‌عنوان «بحران مالی آسیای شرقی» در اواخر دهۀ 90 قرن گذشته کشورهای شرق آسیا را دربر گرفت. این بحران در سال 1997 آغاز شد و تأثیرات گسترده ای بر اقتصاد کشورهای جنوب شرقی و شرق آسیا گذاشت.

** داده‌های ترکیبی یا داده های پانلی (Panel Data) نوعی از داده‌های آماری اند که اطلاعات چندین واحد آماری (مثل افراد، خانوار، شرکت یا کشور) را در چند بازه زمانی مختلف دنبال می‌کنند.