گفتمان

"ایست مات" تنها به شوروی منحصر نماند، کلیه حزب های کمونیستی برادر و "نیروهای ملی میهنی" با اندیشه های ضد سرمایه داری، در این جرگه جا گیرفتند، جهان برمبنای منافع سیاست بزرگ (برادر بزرگتر که شوروی است) باز تعریف شد. بدیسان همه چیز در راستای منافع اردوگاه قرار گرفت، تا جایی که استقلال حزب ها را بخود اختصاص می دهد، درک دیالکتیکی - تاریخی حوادث خانه را تحت شعاع برد، حزب های برادر رسالت خود را در صیانت از "سیاست بزرگ" می بینند، تا حدی که منافع ملی باز تعریف گردید.

اینک ۱۱ میلیون فریاد علیه حکم اعدام این سه جوان به میدان آمده است، این فریاد رسا، در دفاع از حق زندگی ، حق بیان آزاد وآزادی در اعتراض، را باید مغتنم شمرد و همراه آن شد. باید این هشتک «نه به اعدام» این اعتراض و اکسیونهای کوچک و پراکنده در شهرهای جهان، به موج اعتراض علیه حکومت اسلامی در کلیت خودش تبدیل شود. باید این هشتک اعتراض میلیونی را در سراسر جهان با قدرت و صلابت ادامه داد و آنرا با شیوه های دیگر اعتراضات همراه ساخت.

واقعیت این است که اگر نیروی چپ قصد دارد بعنوان یک نیروی اثرگذار اجتماعی مطرح باشد و بخواهد به هژمونی فرهنگی دست یابد، ناگزیر به طرح نظریه های متناسب با زمان و فراخور شرایط جامعه ایران است. شیوه سنتی نظریه پردازی توسط تشکیلات حزبی-سازمانی در دنیای امروز که مدیریت گستره های گوناگون زندگی اجتماعی - اقتصادی - سیاسی بسیار پیچیده شده و نظر کارشناسی نقش کلیدی بازی می کند، دیگر پاسخگو نیست. بدون اندیشکده های چپ، سیاستگذاری مؤثر و دوام داری ممکن نیست.

بحران کرونا به وضوح نشان داده است که سرمایه داری یک و فقط یکی از شیوه های عملکرد بازار است. این امر به شیوه های تماماً دیگری نیز ممکن است. نوشتۀ حاضر مطالبۀ یک اقتصاد پساکرونائی است، که در آن بازار توسط جامعه محاط و توسط دولت تنظیم می شود.

سازمان چریکهای فدائی خلق ایران در اواخر سال ٥۷ و در آستانه انقلاب، با دهها هزار هوادار در میان معلمان، دانشجویان، روشنفکران، ادارات و کارگران کارخانه های صنعتی و ارتش، به یک سازمان سیاسی سراسری فرا روئیده بود بدون اینکه مبارزه مسلحانه توده ای شود و ارتش خلقی تشکیل شود.

این جنبش یکی از مهمترین و تأثیر گذارترین حرکت های انقلابی و مدرن در تاریخ معاصر سیاسی کشور ماست. جنبش فدائی خلق ایران ضمن اینکه اشتباهات زیادی کرد ازجمله از درون دچار انشقاقها و انشعابها شد، ولی مدرن بودن، آزادی خواه و عدالت جو بودن، ضد دیکتاتوری بودن، خود بنیاد بودن و مستقل بودن، همیشه درکنار مردم و برای مردم بودن و روحیه باز و نقدپذیری فدائیان، که از خصیصه های بارز جنبش فدائی بودند و موجب ماندگار بودن آن در جامعه شدند.

رفیق حمید، «حداکثر» آن پدیده ای بود که می بایست به عنوان " چریک شهری" بارمبارزه را بر دوش بکشد. رفیق حمید و هر آن کس که او آموزش داد و سازماندهی کرد ، زمانی که "مشی چریکی"را پذیرفته و اجرا می کردند،هیچ لحظه ای در کوچه های تو در توی "تردید" و "چه کنم؟ چه کنم؟" توقف نکرده و چنین بود که بارها و بارها از محاصره ساواک و از درون مبارزات رودر روی مسلحانه توانست بگریزد و تمام توان خودش را نیز صرف حفظ حداکثر واحدها و امکانات سازمان نماید.

از آن وقایع ۴۰ سال گذشته است. نه شرایط کشور ما بگونه ۴۰ سال پیش است، نه موضوعات مطرح موضوعات آن زمان است، نه طرز فکر فدائیان فکرهای ۴۰ سال پیش است و نه موقعیت سازمانهای فدایی امروز موقعیت آن زمان است. هر یک از این عوامل می‌تواند نوع نگاه را دگرگون کند و بررسی آنچه در ۴۰ سال پیش رخ داد، نمیتواند مستقیماً یاری دهنده اقدامات امروز باشد. بررسی گذشته تنها می‌تواند در خدمت گسترش دادن افق دید باشد و نه بکارگیری مستقیم یک تجربه.

جنبش کارگری و فعالیت‌های سندیکایی و اتحادیه‌ای در ایران چه از نقطه نظر بنیان گذاری و چه انباشت اولیه تجارب در تحرکات کارگری، مرهون و مدیون تلاش‌های حزب کمونیست ایران است. کوشش‌های این حزب در عرصه کار توده‌ای با پرداخت بهای بسیار گران تحمل چند صدسال زندان، چندین فقره مرگ زیر شکنجه، از دست دادن کار و رانده شدن کادرهای آن از شهر و کشور خود همراه بوده است. چپ هرگز این را از یاد نخواهد داشت و احترام خویش به آن را فراموش نخواهد کرد.

بخشی از نیروهایی که خود را چپ می دانند، یا به صراحت یا به طور ضمنی، با این نقد جنبش کمونیستی که گویا در جامعه و تاریخ ایران ریشه نداشته و از اساس به دستور دولت شوروی تاسیس شده است، همراهند. برخی از آنها در این همراهی، بر این گمان اند یا چنین وانمود می کنند که نقد وابستگی ادعایی جنبش کمونیستی ایران، ادامه نقد اصلی بنیانگذاران جنبش فدایی به حزب توده ایران است.

بغرنجی های مندرج در روند وحدت نیروهای چپ کشور، حتی بغرنجی های احیای وحدت در صفوف فدائیان خلق، چنان است که فکر نکنم، جز توجه بیشتر به پیامدهای آن تعجیل فرصت طلبانه برای تغییر تصویر خود در جامعه، انشعاب ٥۹ در گره گشایی از پیچیدگی های روند جاری وحدت چپ، خیلی ما را مددکار باشد.

امروز دیگر همه می‌دانیم که سکوت در برابر حذف هر کس دیگر، مصیبت آفرین است. این را به تجربه کسب کردیم. تجربه‌ای گزاف. حالا بهتر می‌فهمیم که چرا ملی- مذهبی‌ها، هواداران جبهه‌ملی، فدائیان خلق، مجاهدین خلق، توده‌ای‌ها و ... به ما می‌گفتند، این کژراهه، به آسانی اصلاح نمی شود. ساختار حکومت پتانسیل اصلاح ندارد. هر آنچه آنها تجربه کردند، نسل ما هم تجربه کرد. خون، حبس، ننگ و حسرت. آزموده را دوباره آزمودن، عقلا خطاست. ما خطا کردیم.

بطور کلی تا آنجا که من در خاطرم مانده و درطی بر رسی های بعد از دوران انشعاب صحت نسبی آنها تأیید شده، سه عامل اصلی در این انشعاب نقش ایفا کردند که عبارت بودند از: تحلیل طبقاتی حکومت مستقر در قدرت یعنی حکومت دینی، تعیین تکلیف قطعی با خط مشی مبارزه مسلحانه در گذشته و وزن ناچیز رهبران اقلیت در رهبری سازمان که متناسب با میزان نفوذ ونیروی آن در صفوف سازمان نبود.

در بحبوبه یک بحران آنچه که قبلا غیرقابل تصور بود ناگهان می تواند اجتناب ناپذیر شود. ما در میانه بزرگترین تلاطم های اجتماعی پس از جنگ جهانی دوم هستیم. نولیبرالیسم نفسهای آخر را می کشد. تزهایی چون بستن مالیات بیشتر بر ثروتمندان یا ایجاد دولت فراگیر مستحکم دیگر کافی نیستند. اکنون زمان برای ایده های جدیدی که فقط چند ماه پیش غیرممکن به نظر می رسیدند فراهم آ مده است.

وسعت عظیم بیکاری به موازات سقوط قدرت خرید عمومی در سطح اقتصاد، دوران رکود را طولانی تر کرده و فشار عمومی به دولت ها را جهت روی آوردن به سیاست های مالی و پولی لازم جهت به تحرک درآوردن مجدد اقتصاد را چندین برابر خواهد کرد.

برای جوانان در این سالها کاملاً به اثبات رسیده است که حاکمان خود بزرگترین ناقضان ارزشهای اخلاقی هستند و گفتار و کردار آنان همسو نیست، و در حالیکه مردم را به قناعت دعوت میکنند، خود اموال مردم را غارت می کنند، و همواره مردم را به ترحم نسبت به یکدیگر دعوت می کنند، اما خود در زندانها بیرحمی را از حد گذرانده اند؛ درحالیکه جوانان درتلاش برای یک شغل معمولی هستند، آقاراده ها در کاخهای افسانه ای زندگی می کنند.

کرونا نشان داد که ثروت بدون عدالت اجتماعی، نمی تواند برای درازمدت منافع کل جامعه و از جمله طبقه‌ی مرفه را تامین کند. این بحران نشان داد که سلامت جامعه برای درازمدت، بدون داشتن رفاه اقتصادی و اجتماعی امکانپذیر نیست و اتفاقا هرچه نابرابری اقتصادی عمیق تر باشد،‌ زخم های آن بر پیکر کل جامعه، آن را آسیب پذیرتر خواهد ساخت. جهان پس از کرونا دیگر نسبت به وضعیت طبقات پائین نمی تواند بی تفاوت بماند.

در هر صورت بروز این واقعه تمام مبانی تفکر ما را – در اقتصاد، بهداشت، فرهنگ، جامعه شناسی و سیاست منجمله سیاست بین المللی – تغییر می دهد. پارادیمهای جدیدی بروز خواهند کرد که به احتمال زیاد می شود گفت پایان تاریخ گذشته – آنچنان که شاهد بودیم و می فهمیدیم – به وقوع پیوسته است.

رئیس فدراسیون مراکز پزشکی دانشگاهی هلند، خروین میجر، در یک مصاحبۀ رادیوئی از کمبود نوار پانسمان، سوزن تزریق، دستکش های استریل، ..." در بیمارستانهای هلند خبر داد. توجه دارید که صحبت بر سر کالاهای بسیار ضرور مراقبتهای اولیۀ پزشکی است.

بدین ترتیب اعتصاب خاتمه یافت. واقعیت این است که در این حرکت خواست های ما به جز رادیو متحقق شد. می بایست در سومین هفته اعتصاب غذا که با عموم خواسته ها به جز رادیو موافقت شد، به اعتصاب غذا پایان می دادیم. ما نپذیرفتیم و به اعتصاب ادامه دادیم.

از این رو پیوند با داخل و به ویژه با جنبش های اجتماعی، اعتراضات "خیابانی" و جامعه مدنی به جای چشم دوختن به انتخابات بی حاصل یا آلترناتیو سازی با تکیه بر قدرت های بیگانه در خارج، شرط پیشروی سیاست سوم است.

تجربه ما در حال حاضر گویای این واقعیت است که هر کس از دوستان با نوآوری های خود تلاش می کند که رنگ و حالی دوباره به فعالیت های دمکراتیک ایرانیان در بلژیک دهد. اما متأسفانه روابط، ارتباطات و روش هایی که در این عرصه برای تشکیل یا پیشبرد فعالیت های تشکل های موجود ایرانی به کار برده می شود بیشتر باعث این می شود که فعالیت های ما دچار اختلال و مشکلات عدیده ای شود و حتی روابط میان ما بشدت کاهش بیابد و این ضربه نهایی به فعالیت مشترک است.

 اما در سال های گذشته ما بارها مشاهده کرده ایم که تنها ایجاد، حفظ و گسترش حس اتحاد در مبارزه، کافی نیست، و باید در جستجوی مسائلی بود که بتوان به شکلی انرژی اجتماعی و اعتراضی ذخیره شده در میان ایرانیان را در داخل و خارج از کشور آزاد کرد.

 بعد از جنبش ۶۸ جناح چپ به سازوکارهای معمول دولت رفاه اعتقادی نداشت و به این نتیجه رسید که در دولت رفاه، دولت و اتحادیه‌ها با سازوکارهای کنترلی خود، موجب رشد سرسام‌اور دیوان‌سالاری گشته و قلمرو آزادی‌های فردی را محدود نموده‌اند. بنابراین، آن‌ها نیز خواهان کاهش بوروکراسی دولتی و اتحادیه‌ای گشتند. واکنش چپ در مقابل گسترش دستگاه دولتی، ایجاد خودگردانی‌های مستقل بود. جنبش‌های جدیدی که خواهان آزادی از قیود دولتی بودند.

اگر زمانی مثلا واحد ارزش مبادلاتی، یک سطل گندم بود، بعدا و به مرور زمان جای آن را سکه هایی گرفتند که از فلزات قیمتی زده شده بودند. آنچه که با این فلزات ارزش قیمتی می داد، یکی نادر و نایاب بودن آنها، دیگری تقاضا و ارزش یابی آنها به عنوان فلزات زینتی و از همه مهمتر، توافق عمومی اکثریت جامعه سیاسی - اقتصادی بشریت در مقاطع خاص تاریخی در مورد تبدیل این فلزات به واحدهای مبادلاتی ارزشی بود که منجر به گسترش تجارت و رشد اقتصادی جوامع می گردید.

برخی از نیروهای چپ در ایران تمام نیروی خود را صرف تعیین استراتژی و تاکتیک برای گذر از جمهوری اسلامی، گاه به هر قیمتی، حتی تکیه بر نیروهای خارجی، می‌کنند و برخی شرط «حمایت» از هر حرکتی را «خشونت‌پرهیزی محض» اعلام کرده‌اند.

بسیاری از تحلیلگران سیاسی که همرأی با مردم هستند، در رسانه ها بر پیوند پایه ای و انترناسیونالیستی با جنبش ایران تأکید می ورزند. آنها به مردم خود ضرورت فاصله گذاری در شعارها میان «مردم ایران»و جمهوری اسلامی ایران را تذکر می دهند. این روحیۀ همبستگی کجا و شعار نفرت انگیز وتفرقه افکنانۀ "نه غزه، نه لبنان ... جانم فدای ایران ..." کجا؟ این شعار کمکی به مبارزه با سیاستهای توسعه طلبانۀ رژیم، که باعث تفرقه و جدایی بین مردمان منطقه شده است، نمی کند.

در همین جا لازم به گفتن است که در ابعاد توده اى و در سطوح مختلفِ اقشار اجتماعى در ایران ما، پرچم، اینکه چگونه باشد و با چه رنگ، کمتر دغدغه توده مردم بوده است. این حکومت ها و احزاب سیاسى و تا حدودى روشنفکران بوده اند که موضوع را پیش کشیده اند و گاهى همچون این روزها، تلاش کرده اند آنرا به عامل شکاف در صفوف مردم هم تبدیل نمایند و البته در بزنگاه هاى تاریخى و در چرخش هاى قدرت نیز، به طور طبیعى، تب این جریان، بیشتر بالا گرفته است.

شتاباندن مبارزه و بردن شیوه مبارزه تا آنجا که تنها بخش گذشته از جان ها در صحنه بماند، انتحار سیاسی و اتلاف نیروست. آوانگارد جان بر کف، می تواند در این یا آن برهه از زمان و توسط بخش هایی از مردم ناراضی مورد ستایش قرار گیرد ولی ستایش، به خودی خود مشارکت فعال در مبارزه نیست. همه مسئله، توده ای شدن مبارزه است؛ چنین مبارزه ای شکست ناپذیر است.

شواهدی بسیار از موارد تاریخی دست داشتن حکومت در ایجاد آشوب و نسبت دادن آن به مردم وجود دارد. اکنون این راز توسط برخی از ارگانهای دولتی و در جریان تصفیه حسابهای جناحی خود برملا شده است.(*) این رازها همچنین براساس اعترافات برخی از دست اندرکاران سابق که یا خود حکومت را ترک کرده اند و یا به دلایل مختلف از حاکمیت به بیرون پرتاب شده اند، روشن شده است، شهادتهایی که در دفاتر نهادهای مختلف حقوق بشری و دادگاههای رسیدگی به اعمال جمهوری اسلامی ثبت شده است.

ناسیونالیسم از راه دوره (یا ناسیونالیسمِ راه دور) به معنی مجموعه‌ای از رفتار و ادعاهای هویتی بخشی از مردمی است که در سرزمینی خارج از ان‌جایی که خود خانه پدری یا مادری خویش تلقی می‌کنند، ساکن هستند. اقداماتی که این گروه در جهت استقرار یا دفاع از حاکمیت ملی انجام می‌دهند بسیار متفاوت و گسترده است و می‌تواند از شرکت در انتخابات، تظاهرات، جمع‌اوری پول، لابیگری، تا حتی کشتن و مردن در دفاع از حاکمیت ملی را شامل گردد.

کشتار جمعی زندانیان سیاسی تنها مورد از جنایت حکومتگران علیه شهروندان خویش در ابعاد جنایتی علیه بشریت نیست. بسیاری از موارد دیگر نشان می دهند که عدالت نسبت به این دست جنایات، از جمله به دلیل بقای حکومتگران بر مسند قدرت، ابتدا به اعتباری تاریخی حاصل می شود و برای فرجام حقوقی آن هیچ تضمینی نیست.

سرزنش کردن همگان از بابت حمایت شان از اقدام تسخیر سفارت امریکا، بخصوص در سایه قرار دادن استقلال طلبی مردم ایران، برخوردی غیر عقلانی با یکی از مراحل تاریخ کشور ماست. به عوض این برخورد احساسی و یک جانبه، جا دارد که به ارزیابی عینی از آن رویداد دست زد. پرسش این است که در کورمال کورمال رفتن در راه استقلال، که این شیوه راه پیمودن، خود ضعفی بوده و هست، چه نتایجی بدست امده است؟

اگر دولت های ناسیونالیستی بعثی در سوریه و عراق در شکل ناسیونالیسم عربی آن بر علیه کردها، ترکمن ها، آسوری ها و دیگر گروه های اتنیکی، ناسیونالیسم ترکی در ترکیه جهت آسیمیله کردن کردها و اقلیت های دیگر، ناسیونالیسم فارسی در ایران بطور مشابه، توسط قدرتمداران حاکمه، انواع مختلف تبعیضات را بر غیر خودی ها روا داشته اند، از این طریق نه تنها قدرت های اقتصادی و سیاسی را در دست هزار فامیل های خویش نگاه میداشتند، بلکه از طریق چنین سلطه ای تلاش در محو، و از بین بردن غیر خودی ها مینمودند.

واژه ها و گزاره های مورد استفاده سرشار از خشم، نفرت و کینه و تهی از خرد و انصاف و احساس مسئولیت و بدون رعایت احترام و حرمت کلام و قلم، چونان ضربات سنگین و گلوله های زهرآگین، توسط بخشی از افراد در زندگی واقعی و شبکه های مجازی بسوی بخش دیگری شلیک میشوند. واژه ها و گزاره هائی که زخمهای عمیقی در روان و جسم افراد مورد تعرض یا طرفین بجای می گذارند و پیامدهای مخربی برای فرد و جامعه به بار می آورند.