توسعه چیست؟

توضیح مترجم

  موضوع این کتاب مفهوم تاریخی مقوله‌ی توسعه و فرآیند آن از دهه‌های ۱۷۰۰ تاکنون و گفتمان هژمون (دیسکورس هژمون) در طی دوره‌های مختلف فراگشت آن است. نویسنده بحثی نظری- تاریخی را در این مورد پیش می‌برد و روندهایی را که توسعه‌ی بین‌المللی از سر گذرانده و نیز گزینه‌های محتمل در شرایط امروز را مورد بررسی قرار می‌دهد.

  مقوله‌ی توسعه همان گونه که معمولاَ گفته می‌شود، ''در اساس مقوله‌ای سئوال برانگیز'' است. به این معنا که نه تنها مفهوم آن قابل بحث است، بلکه معنا و مضمون آن از موقعیتی تا موقعیت دیگر حتی در ظرف زمان و مکان نیز متفاوت است. این دفتر با کلامی جذاب و قابل درک نشان می‌دهد که در یک شرایط تاریخی معین به چه چیز می‌توان ''توسعه'' گفت و ''معضل توسعه'' دشواری‌ها و چالش‌های پیش‌روی آن کدام‌اند.

  بیورن هتنه که پرفسور بازنشسته‌ی دانشکده‌ی تحقیقات بین‌المللی دانشگاه شهر گوتنبرگ کشور سوئد بود؛ این دفتر را که حاصل بحث فشرده او با همکارش هانس‌ابراهامسون (۲) است، تحریر کرده است.

  هتنه فرآیند توسعه از سال‌های ۱۷۰۰ تاکنون را مورد بحث و بررسی قرار داده و نشان می‌دهد که در هر دوره گفتمان هژمون توسعه چه بوده و این گفتمان با کدام یا کدامین معضلات  در فرآیند خود روبرو بوده است. هتنه از جمله باورمندان به تئوری پولانی (۳) است، که دکترین او حضور و چالشگری مستمر جنبش‌های دوگانه در فراگشت تحولات بنیادی جوامع بشری بوده.

  هتنه روند توسعه را به شش دوره تقسیم می‌کند و هر دوره را جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهد. او در پایان دفتر نگاهی کوتاه به چشم‌اندازهای محتمل آینده دارد. هتنه معتقد است که در هر دوره‌ی تاریخی معین گفتمان مشخصی راهبر جریان اصلی فرآیند توسعه بوده است. این نگرش و درک از مفهوم و مضمون توسعه، هژمون فکری یا جریان اصلی یا همان جنبش اول را در آن دوره تاریخی می‌بیند. جریان‌های منتقد کوچک‌تر و نظر و درک و برداشت آن‌ها از توسعه، جنبش دوم یا گره‌های مقاومت را تشکیل می‌داده ‌اند. به باور هتنه در هر یک از دوره‌های شش‌گانه چالش‌ها و سدهای معینی در پیش‌روی روند توسعه وجود داشته اند و جریان اصلی یا گفتمان هژمون وظیفه خود را غلبه بر این موانع و برداشتن آن‌ها از فرآیند توسعه می‌دانسته است.

  هتنه در کتاب ''توسعه چیست؟'' مسائل را به فشردگی و موجز مطرح کرده است. بسط و تفصیل این مسائل نیاز به بررسی بسیار بیشتر دارد. این بررسی به عقیده‌ی من لازم است. درک و شناخت از شرایط جامعه بویژه برای ما مردمی که ریشه‌امان در کشورهای در حال توسعه است، به منظور دست یافتن به راهکارهای مناسب جهت توسعه پایدار و با ثبات اهمیت فراوان دارد. بنظر من برای دست‌یافتن و مجهز شدن به دانش و ابزارکار لازم در این راستا، خواندن و خوانش درست از این کتاب می‌تواند مفید و راهنما باشد.

  به منظور درک و فهم آسان‌تر مطالب و ترم‌های مطرح شده در کتاب تلاش کرده‌ام در حد توان و دانش‌ام در پایان کتاب ضمیمه‌ای اضافه کنم که در بردارنده توضیح اسامی و نیز اختصارات و واژه‌ها باشد. ترجمه این کتاب به علت دشواری زبان نوشتاری هتنه و نیز پیچیده بودن موضوع، بدون شک کمبود و نواقص زیادی دارد که امیدوارم به کمک صاحب نظران این حوزه از دانش اقتصاد سیاسی- تاریخی برطرف گردد. کتاب هتنه نخستین‌بار در سال ۲۰۰۸ توسط انتشارات اس. ان. اس(۴) که فدراسیونی برای تحقیق مسائل اجتماعی و حیات زندگی اقتصادی است، منتشر شد. فدراسیون شبکه‌ای مستقل از کنشگران و راهبران افکار مستقل و تصمیم‌گیرندگان بخش خصوصی و دولتی است. هدف این فدراسیون این است که از طریق تحقیق و انتشار کتاب و برگزاری جلسات بحث و تبادل‌نظر تصمیمات و راهکارهای واقعبینانه‌ای در مورد چالش‌های اجتماعی ارائه دهد.

کتاب از متن سوئدی ترجمه شده است.

محمود شوشتری

گوتنبرگ – سوئد 

توسعه چیست؟ - پی دی اف