برای کاهش حوادث کار در ایران
بر پایه شواهد، تجارب بینالمللی و ضعفهای ساختاری موجود در ایران
اصلاح نظام گزارشدهی / شفافیت آماری
چرا مهم است؟
تا زمانی که دادهها ناقص، پنهان یا ناهماهنگ باشند، هیچ سیاست مؤثری نمیتواند طراحی شود
راهکارها
ایجاد یک سامانه ملی یکپارچه گزارش وقایع کار
مشابه " آمریکا و ترکیه
تمام کارفرمایان موظف به گزارش آنلاین حادثه در همان روز وقوع
اتصال سامانه به
تأمین اجتماعی
پزشکی قانونی
اورژانس
بازرسی کار
جرایم سنگین برای عدم گزارش حوادث
تجربه اروپا نشان میدهد که جریمههای بازدارنده، آمار حوادث کاهش می دهد
افزودن شاخصهای شغلی به گواهی فوت پزشکی قانونی
ثبت نوع شغل و استثناء نبودن حادثه
این کار در کره جنوبی باعث ۲۵٪ افزایش کشف آمار واقعی مرگ شغلی شدە است
اصلاح ساختار بازرسی کار
چرا مهم است؟
در ایران برای هر ۱۴ هزار کارگر یک بازرس وجود دارد؛ استاندارد جهانی یک بازرس برای هر ۴ هزار کارگر است
راهکارها
استخدام حداقل ۲ هزار بازرس جدید طی ۵ سال
حتی کشورهای عربستان و عمان این روند را آغاز کردهاند
بازرسی هدفمند ریسک محور
الگوبرداری از سیستم انگلستان
تمرکز بازرسی بر سه حوزه با بیشترین مرگ
ساختمان
برق
صنایع سنگین
استفاده از فناوری برای بازرسی هوشمند
پهپاد برای پروژههای ساختمانی بلند
سامانه آنلاین خوداظهاری ایمنی
استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی پروژههای پرخطر
ارتقای آموزش اجباری و مهارت ایمنی برای کارگران و کارفرمایان
چرا مهم است؟
در ۶۵٪ مرگهای شغلی ایران، علت اصلی عدمآموزش و عدمرعایت اصول ایمنی است
راهکارهای کلیدی
آموزش اجباری پیش از شروع کار
مشابه مدل آلمان و ژاپن
بدون دریافت گواهینامه ایمنی، کارگر اجازه ورود به کارگاه را ندارد.
آموزش ایمنی برای کارفرمایان و پیمانکاران
تجربه اتحادیه اروپا نشان میدهد آموزش کارفرما ۲ تا ۴ برابر اثرگذارتر است
گواهی صلاحیت ایمنی پیمانکاران
مشابه عربستان و امارات
پیمانکار بدون گواهی معتبر اجازه فعالیت ندارد
سامانه رتبهبندی ایمنی بنگاهها
این سیاست یکی از موفقترین مدلهای جهان است
راهکار
ایجاد «شاخص ایمنی کارگاهها» مانند استانداردهای کره جنوبی
اعطای رتبه سبز، زرد، قرمز به کارخانهها
انتشار رتبهها برای عموم (شفافیت → کاهش حوادث)
ارائه مشوق به بنگاههای کمحادثه
-
کاهش حق بیمه
-
معافیت مالیاتی
-
اولویت در مناقصات دولتی
-
پوشش حمایتی کارگران غیررسمی و پیمانی
چرا مهم است؟
طبق گزارشهای رسمی و پژوهشی، بیش از نیمی از حوادث کار در ایران برای کارگران غیررسمی رخ میدهد که در آمار رسمی ثبت نمیشود
راهکار
ایجاد بیمه مسئولیت کارفرما برای پروژههای ساختمانی کوچک
ثبتنام فوری کارگران غیررسمی در یک طرح بیمهای حداقلی
الزام پیمانکاران جزء به ثبت نیرو در سامانه کار
اصلاح ساختار مسئولیت در پروژهها – مدل ترکیه و ژاپن
چرا مهم است؟
در ایران «مسئولیت پراکنده» بین کارفرما، پیمانکار اصلی و پیمانکاران جزء باعث فرار از پاسخگویی میشود
راهکار
اجرای مدل
پیمانکار اصلی ۱۰۰٪ مسئول ایمنی کل پروژه است
این مدل پس از زلزله میجی در ژاپن باعث ۳۵٪ کاهش حوادث ساختمانی شد
در ترکیه پس از ۲۰۱۸ اجرای این مدل، حوادث ساختوساز ۲۰٪ کاهش یافت
بازطراحی تجهیزات و محیط کار
نمونههای کاربردی
نصب اجباری خط حفاظی لبه برای پروژههای ساختمانی
استفاده از سیستمهای ضد سقوط اجباری
نصب سنسورهای گاز، دود، اکسیژن و فشار در کارگاهها
تجهیزات حفاظت فردی استاندارد با الزام ردیابی
فرهنگسازی ایمنی
اقدامات عملی
ایجاد «هفته ملی ایمنی شغلی» مانند کره، ژاپن و ترکیه
تبلیغات عمومی: حوادث شغلی = مرگ قابل پیشگیری
راهاندازی شبکههای هشدار مردمی برای گزارش ناایمنیها
تشویق رسانهها به پوشش مستمر حوادث کار
مدیریت فنی پروژههای ساختمانی – تجربه امارات و قطر
پیشنهادها
ایجاد الزام برای حضور ناظر ایمنی در همه پروژهها
استانداردسازی قراردادهای پیمانکاری با بندهای ایمنی
سختگیری در صدور مجوز ساخت وساز تا ارائه طرح مدیریت ایمنی
ایجاد مرکز ملی تحقیقات ایمنی و سلامت کار
بر اساس مدل آمریکا
وظایف
تحقیق درباره علل ریشهای حوادث
ارائه استانداردهای ملی
پایش ایمنی صنایع پرخطر
انتشار گزارش فصلی و سالانه حوادث کار
همکاری با دانشگاهها
جمعبندی سیاستی: ۵ اقدام فوری و قابل اجرا در ایران
سامانه شفاف گزارش آنلاین حادثه
دو برابر کردن تعداد بازرسان کار
آموزش اجباری ایمنی برای کارگران و کارفرمایان
الزام پیمانکار اصلی به مدیریت کامل ایمنی پروژه
رتبهبندی ایمنی کارگاهها + مشوقهای مالی
این ۵ سیاست، بر اساس تجربه جهانی، میتواند طی ۳ سال بیش از ۳۰٪ کاهش در مرگ و حادثه شغلی ایجاد کند
در ادامه «نقشهراه پنجساله کاهش ۵۰٪ حوادث کار در ایران» را به شکلی کاملاً عملیاتی، مرحلهبندیشده، قابل اجرا و مبتنی بر تجربه جهانی ارائه میکنم
این سند میتواند مبنای یک برنامه ملی باشد
نقشهراه پنجساله کاهش ۵۰٪ حوادث کار در ایران
هدف کلان
کاهش حداقل ۵۰ درصدی در
مرگ ناشی از حوادث کار
مصدومیت شدید
خسارات مالی ناشی از حوادث
تا پایان سال ۱۴۰۹ (۲۰۳۰ میلادی)
چهار ستون راهبردی نقشهراه
شفافیت و نظام گزارشدهی
تقویت بازرسی و حاکمیت ایمنی
ارتقای مهارت و فرهنگ ایمنی
اصلاح ساختار صنعت و پیمانکاری
سال اول – بنیانگذاری و شفافیت (۱۴۰۵)
«سال ساخت زیرساخت داده و قوانین پایه»
اهداف سال اول
ایجاد سامانه ملی ثبت حوادث
قانون الزام گزارشدهی
افزایش ۳۰٪ توان بازرسی
شروع اصلاحات در پروژههای ساختمانی
اقدامات کلیدی
راهاندازی سامانه ملی ثبت حوادث کار
اتصال به: تأمین اجتماعی، پزشکی قانونی، اورژانس، بازرسی کار
گزارش حادثه طی ۲۴ ساعت
تصویب قانون اظهار اجباری حادثه
کارفرماهای متخلف → جریمه + ممنوعیت فعالیت ۶ ماهه
استخدام ۸۰۰ بازرس جدید
اولویت: ساختوساز، برق، صنایع سنگین
الزام هر پروژه ساختمانی به داشتن مسئول ایمنی
مدل امارات و قطر
ایجاد بانک اطلاعاتی پیمانکاران و رتبهبندی اولیه
سال دوم – اصلاحات ساختاری و بازرسی ریسکمحور (۱۴۰۶)
سال اعمال قدرت نظارتی دولت
اهداف سال دوم
اجرای کامل بازرسی ریسکمحور
کاهش ۱۰٪ حوادث کشوری
یکپارچهسازی پیمانکاران
اقدامات کلیدی
پیادهسازی بازرسی هوشمند، داده سامانه
پروژههای پرخطر ماهانه بازرسی میشوند
پروژههای کمخطر هر ۶ ماه
الزام پیمانکار اصلی به مسئولیت کامل ایمنی پروژه
مدل ترکیه ۲۰۱8 و ژاپن
ایجاد دورههای اجباری ایمنی پیش از ورود به کار
بدون کارت ایمنی → ورود ممنوع
افزایش ۲۰٪ جریمههای تخلفات ایمنی
اولین گزارش ملی حوادث کار با انتشار عمومی
شاخصها: صنعت، استان، سن، نوع حادثه، پیمانکار
سال سوم – استانداردسازی، آموزش گسترده و فناوری (۱۴۰۷)
سال نفوذ ایمنی به بنگاهها
اهداف سال سوم
کاهش ۲۵٪ حوادث نسبت به سال پایه
آموزش ۳ میلیون کارگر
استقرار نظام رتبهبندی ایمنی (سبز – زرد – قرمز)
اقدامات کلیدی
ابداع استاندارد ملی تجهیزات حفاظت فردی در ایران
الزام برای ردیابی کد کیفیت
برنامه ملی آموزش ایمنی
کارگران: آموزشهای مهارتی (سقوط، برق، ماشینآلات)
مدیران و پیمانکاران: مدیریت ریسک
استفاده از فناوری در محیط کار
سنسور گاز، دود و اکسیژن
پهپاد برای بازرسی سازهها
سیستم هشدار سقوط
رتبهبندی ایمنی کارگاهها
انتشار عمومی رتبهها
مشوق: کاهش ۱۵٪ حق بیمه برای رتبه سبز
محدودیت: ممنوعیت شرکت در مناقصه برای رتبه قرمز
سال چهارم – فرهنگسازی و انگیزههای اقتصادی (۱۴۰۸)
سال جا افتادن رفتار ایمن
اهداف سال چهارم
کاهش ۴۰٪ حوادث نسبت به سال پایه
مشارکت بنگاهها و رسانهها
اقدامات کلیدی
هفته ملی ایمنی شغلی
رسانهها + اتحادیهها + مدارس فنی
مشوقهای مالی بزرگ برای صنایع کمحادثه
کاهش ۳۰٪ حق بیمه
معافیت بخشی از مالیات
جریمههای سنگین برای صنایع پرحادثه
جریمه تصاعدی بر اساس تعداد حادثه
تعلیق فعالیت کارگاههای قرمز تکرارشونده
کارزار حوادث کار صفر در کارگاههای نمونه
انتخاب ۱۰۰ کارگاه الگو در کشور
سامانه مردمی گزارش ناایمنی
ارسال عکس / فیلم
رسیدگی ظرف ۷۲ ساعت
سال پنجم – بلوغ، ارزیابی و پایدارسازی (۱۴۰۹)
سال دستیابی به هدف ۵۰٪ کاهش
اهداف سال پنجم
کاهش ۵۰٪ حوادث کار
تحکیم نظام بازرسی
تبدیل برنامه به قانون دائمی
اقدامات کلیدی
ارزیابی ملی اثرگذاری برنامه
بررسی شاخصها: مرگ، مصدومیت، شدت حادثه
نهادینه کردن ساختار در قالب «قانون ایمنی کار ایران»
طراحی مطابق انگلستان
ایجاد مرکز ملی تحقیقات ایمنی و سلامت شغلی
تحلیل دادهها
پیشبینی ریسک صنایع آینده
گسترش فرهنگ ایمنی نسل جدید
ورود درس «ایمنی حرفهای» به مدارس فنیوحرفهای
طرح ۵ ساله دوم (تمدید)
هدف جدید: کاهش ۷۰٪ تا ۱۴۱۴
پیشبینی اثرات اجرای نقشهراه
|
سال |
درصد کاهش تجمعی حوادث |
علت |
|---|---|---|
|
پایان سال ۱ |
۱۰٪ |
شفافیت + بازرسی اولیه |
|
پایان سال ۲ |
۲۰٪ |
بازرسی ریسک محور |
|
پایان سال ۳ |
۲۵–۳۰٪ |
آموزش سراسری + استاندارد |
|
پایان سال ۴ |
۴۰٪ |
انگیزههای مالی + فرهنگسازی |
|
پایان سال ۵ |
۵۰٪ |
بلوغ سیستم |
جمعبندی نهایی
اگر این نقشهراه با اراده حاکمیتی، حمایت مالی و اجرای سختگیرانه پیش برود، ایران میتواند در ۵ سال
پنجاه درصد مرگ ناشی از کار کاهش
سی درصد کاهش خسارت مالی صنایع
ارتقای رتبه ایمنی منطقهای و
بهبود شدید اعتبار پیمانکاران ایرانی در پروژههای خارجی
را بدنبال خواهد داشت
بهروز فدائی
افزودن دیدگاه جدید