حمله اسرائیل به قطر، افراط در زیاده روی؟

تشییع قربانیان در دوحه، کشته شده در حمله هوایی اسرائیل به یک محله مسکونی در پایتخت  قطر

سران عرب روز یکشنبه در دوحه، در نشستی گرد هم می آیند تا پیامدهای حمله سه‌شنبه اسرائیل علیه حماس در قطر را بررسی کنند. کشورهای حوزه خلیج فارس این تعرض اسرائیلی را به‌شدت بدفرجام تلقی کرده‌اند؛ عملیاتی که نشان‌دهنده یکه تازی نظامی فراتر از آن چیزی است که انتظار داشتند.

موج پس‌لرزه این حمله اسرائیل در قطر همچنان خاورمیانه و فراتر از آن را به لرزه انداخته است؛ تا جایی که این پرسش پیش می‌آید: آیا اسرائیل در پی عملیات های تا کنون پیروزمندش، با قانون شکنی و پاسخگو نبودن،  این بار دست به عملیاتی با افراط در زیادروی نزده است؟

روز یکشنبه، کشورهای عربی در در دوحه  در نشستی گرد هم می‌آیند تا پیامدهای این حمله اسرائیلی را که سه‌شنبه انجام شد و رهبران سیاسی حماس فلسطین را در یک محله مسکونی پایتخت قطر هدف گرفت، بررسی کنند. آنچه رهبران عرب را برآشفته، نه حمله به حماس است ــ چراکه دل خوشی از آن‌ها ندارند ــ بلکه این است که اسرائیل جرئت کرده در قلب یکی از امیرنشین‌های خلیج فارس دست به عملیات بزند؛ کشوری که علاوه بر این، میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه است.

نشانه‌ای از اضطراب: محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی و امیر ابوظبی، به سرعت راهی دوحه شد و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، نیز قرار است به آنجا برود. این در حالی است که زمانی نه چندان دور، امارات و عربستان سعودی در حال محاصره قطر بودند و با خاندان آل ثانی حاکم در قطر در ستیز.

کشورهای خلیج فارس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به این سو، نسبتاً محتاط عمل کرده‌اند؛ حتی زمانی که انتقام اسرائیل به دنبال کشتار حماس به قتل عام بدل شد. امارات متحده عربی پیمان  خود را زیر سئوال نبرد که در چارچوب «پیمان ابراهیم» در سال ۲۰۲۰ روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرده بود. عربستان سعودی همچنان خود را آماده برای شناسایی رسمی اسرائیل نشان داد. و قطر نقش میانجی میان اسرائیل، ایالات متحده و حماس را بر عهده داشت؛ چه در موضوع سرنوشت گروگان‌ها، چه در تلاش برای آتش‌بس، تا جایی که چندین بار رئیس موساد اسرائیل را در دوحه پذیرفت.

اما در ماه‌های اخیر، برتری نظامی خارج از حد اسرائیل و خودخواهی متکبرانه که به نظر می‌رسد رهبران این رژیم را به پیش می‌راند، این سه قدرت اصلی خلیج فارس را نگران کرده است. امارات به تازگی اعلام کرده است که الحاق کرانه باختری اشغالی توسط اسرائیل به‌مثابه یک «خط قرمز» تلقی خواهد شد. عربستان سعودی نیز با فرانسه هم‌پیمان شد تا کنفرانسی درباره «راه‌حل دو دولت» را در مقر سازمان ملل متحد برگزار کند؛ اقدامی که اسرائیل را خشمگین ساخته است. در چنین زمینه‌ای، حمله دوحه رخ داد.

نقش ایالات متحده در این میان کلیدی است. واشنگتن متحد اصلی اسرائیل است، اما هم‌زمان با کشورهای خلیج نیز روابط ویژه دارد، همانطور ‌که دور مسافرت به این کشورنشان داد  که  دونالد ترامپ بلافاصله پس از انتخابش انجام داد. حمله دوحه، همانند طرح اخراج فلسطینیان از غزه ــ که به نظر می‌رسد هدف نهایی عملیات جاری باشد ــ این روابط ظاهراً تثبیت‌شده آمریکا با دو طرف را دچار اختلال کرد.

دونالد ترامپ در وضعیت دشواری قرار گرفت؛ او اعلام کرد که از این عملیات اطلاع پیشاپیش نداشته، ادعایی که برخی منابع آن را رد می‌کنند. بنا بر گزارش رسانه‌های آمریکایی، او گفت‌وگویی تلفنی و پرتنش با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، داشته است.

واکنش کشورهای خلیج نشان می‌دهد که آن‌ها از هژمونی اسرائیل که فراتر از حد تصورشان است، بیمناک شده‌اند؛ هژمونی‌ای که پیش‌تر برای‌شان قابل پذیرش بود، در منطقه‌ای که بی‌ثباتی بر آن سایه افکنده است. اگر اسرائیل خودسرانه در خاک آن‌ها عملیات انجام دهد، پیامدهایش ــ به‌ویژه در میان افکاراهالی سه کشور که طرفدار فلسطین اند ــ در واقع اقتدار و مشروعیت حکومت های این سه کشور را به خطر می‌اندازد.

این سببی است که دیپلماسی گسترده حول قطر را توضیح می‌دهد؛ نخستین ترک در نظم منطقه‌ای که به نظر می‌رسید بنحوی گریزناپذیر در حال شکل‌گیری است.

برگردان : نادر عصاره

جمعه ۲۱ شهريور ۱۴۰۴ - ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۵

پییر هاسکی، رئیس انجمن گزارشگران بدون مرز

منبع :

https://www.radiofrance.fr/franceinter/podcasts/geopolitique/geopolitiq…