بی توجهی جمهوری اسلامی ایران در تامین حفاظت، ایمنی و سالم سازی محیط کار کارگران

روز 28 آوریل 1950 ( 8 اردیبهشت ) روز جهانی امنیت، بهداشت محیط کار و سلامت کار، نام گذاری شده است. با شروع انقلاب صنعتی، آهنگ کار و فشار بر کارگران در راستای هرچە بیشتر سود افزایش یافت. بدیهی است، تشدید آهنگ کار بدون تهیە وسایل و امکانات ایمنی کارگران را بیش از پیش در معرض بیماری و خطرات جانی قرار می داد. کارگران کە از شرایط بهداشتی و نا امنی محل های کارشان ناراضی بودند اعتراض می کردند و خواهان ایمنی و بهداشتی شدن محیط های کار می شدند. اعتراضات و مبارزات متحدانە کارگران آنقدر وسیع شد کە سرانجام صاحبان سرمایە را وادار بە عقب نشینی نمود و تغییراتی از این لحاظ در کارخانە ها انجام دادند. امروزه در کشورها پیشرفتە با تدوین قوانین محیط های کاری امن تر از گذشتە و افزون بر آن شرایط کاری و حقوق کارگران نیز دراین کشورها بهبود پیدا کردە است. به عنوان نمونە کار کودکان ممنوع و تبعیض علیە زنان بسیار کمتر از گذشتە شدە است. اما در کشورهای موسوم به حاشیه سرمایه داری و در بازار اقتصاد غیر رسمی، علاوه بر استثمار کارگران شاغل، کودکان کار و زنان سرپرست خانواده بطور آشکار در معرض انواع خطرات شغلی و جسمی و روحی قرار دارند. خشونت در حین کار عامل تهدید کننده سلامت و امنیت زنان در محل های کار است. اذیت و آزار جنسی، تهدید، درگیری و اذیت و آزار فیزیکی یا لفظی مسائلی هستند کە علیە زنان اعمال می شوند. استفادە از زنان در مشاغل آسیب پذیر نیز بر دشواری های شغلی زنان افزودە است و سلامتی آنها را دچار مخاطرە می کند.
در ایران هم با همدستی دولت جمهوری اسلامی و سرمایه داران، این تجاوز آشکار به وضوع دیده می شود. گرچه این اجحافات وقیحانه در این نظام دینی و سیاست های اقتصاد نئولیبرالی در این چند دهه اخیر جاری بودە، اما با بروز بیماری ویروس کرونا و عدم تامین امنیت شغلی و جانی زحمتکشان، بیش از پیش خانواده ها را در معرض تلاشی قرار داده است. این نگرانی از آنجائی ناشی می شود که هنوز از انسجام مبارزات کارگران فاصله داریم. این عدم انسجام معلول سه عامل تخریب و سنگ اندازی صاحبان سرمایه، همدستی نظام با نیروی اخیر در سرکوب خواسته ها و مطالبات کارگران است. علاوه بر اینها، باید بر پراکندگی کارگران و نداشتن اتحایه های سراسری کارگران و سندیکای زرد شوراهای اسلامی دست نشانده دولت اشاره کرد. افزایش حوادث کاری هم در ایران و جهان با توجه به افزایش خطراتی که سلامت و حیات انسان ها را تهدید می کنند از موضوعات مهم تلقی می شوند. البته کودکان کار، زنان سرپرست خانواده با توجه به آسیب پذیری جسمی و روحی بیشتر با این حوادث کاری مواجه هستند. خشونت در حین کار عامل تهدید کننده سلامت و امنیت زنان در محیط های کار است .
موضوع ایمنی در محیط کار، و حوادث ناشی از کار، از موضوعاتی است که از ابتدای پیدایش نظام سرمایه داری تاکنون، یکی از مسائل اصلی و مطالبات کارگران و زحمتکشان بوده است. با وجود مبارزات کارگران در این زمنیه و دستاوردهای بسیار مهمی که تاکنون از رهگذر این مبارزات نصیب کارگران در کشورهای گوناگون شده است. متاسفانه این روند مخرب همچنان در تمامی نقاط جهان، هزاران کارگری را که برای معیشت خود و خانواده های شان مجبور به کار در محیط های خطرناک غیر بهداشتی و ناامن شده اند، تهدید می کند. مردم در گزارش های خبری از وقوع این حوادث ناگوار کمتر آگاه می شوند. در کشورهای پیشرفته سرمایه داری، نیروهای نئولیبرالیستی در تلاشند تا دستاوردهای مثبت کارگران را با خصوصی سازی بخش درمان و سلامت پس بگیرند. امر آموزش را به حوزه خصوصی واگذارند. اما بواسطه مقاومت کارگران و مزد بگیران، با دشواری مواجە هستند. این مقاومت نه تنها در چارچوب ملی، بلکه در سطح بین المللی باید گسترش و تحکیم یابد.
رژیم جمهوری اسلامی ایران با وجود افزایش همە سالە شمار قربانیان حوادث کار حاضر نیست اقداماتی جهت بهبود محل های کاری ناامن انجام دهد. ابعاد سوانح ناشی از کار آنقدر گسترده و شمار فوت شدگان کارگران به قدری افزایش یافته که دیگر حتا کارفرمایان و مسئولین دولتی نیز قادر بە کتمان آن نیستند. در اثر فقدان امکانات ایمنی، بهداشتی و حفاظتی در کارخانه ها، کارگاه ها، شرکت ها و موسسات تولیدی و صنعتی، هر روزه ده ها و صدها کارگر متحمل سانحه و تعدادی نیز کشتە می شوند.
سرمایه داران ایران برای کسب سود بیشتر و سیاست صرفه جویی و کاهش هزینه ها، ارزشی برای جان و زندگی کارگران قائل نیستند. سود جویی، خصلت تمامیت خواهی سرمایه داران و سیاست کاهش هزینه به زیان کارگر، یک پدیده رایج شیوه تولید سرمایه داری است که تحت حاکمیت رژیم جمهوری اسلامی به حد طاقت فرسای خود رسیده است. کودکان کار، زنان و کارگران، نه فقط در یک کارگاه، بلکه در تمام کارخانه ها و شرکت هایی که عموما فاقد حداقل های ایمنی، بهداشتی و حفاظتی مشغول به کارند، در هر لحظه در معرض خطر مرگ، نقص عضو و آسیب های جدی قرار دارند.
طبق آمار سازمان بین المللی کار در سال 2019 ، سالانه 2 میلیون 780 هزار کارگر بر اثر حوادث و بیماری های ناشی از کار در جهان فوت کرده اند و 374 میلیون کارگر دچار حوادث شغلی می شوند. در آسیا سالانه از هر صد هزار کارگر حدود 13 درصد دچار حادثه منجر به فوت می شوند. این رقم در اروپا به سه و نیم درصد می رسد. کم توجهی به مقوله ایمنی و حفاظت کار، منجر به افزایش حوادث، آسیب دیدگی را به دنبال دارد. هر گونه حادثه ناشی از کار ولو جزیی موجب درد و رنج و ناراحتی فرد حادثه دیده و اعضای خانواده او می شود. در ایران کارشناسان معتقدند حوادث ساختمانی و معدن و برق گرفتگی بیشترین مرگ و میر نیروی کار را موجب می شود. در این بین بخش معدن در صدر قرار دارد و نیز بیش از پنجاه درصد حوادث ناشی از کار در ساختمان ها اتفاق می افتد. به گفته مسئولین ذیربط وزارت کار وقوع 85 درصد حوادث کار به علت عدم رعایت اصول ایمنی و وسایل حفاظتی می باشد. در رژیم جمهوری اسلامی که با فساد گسترده در تمامی دستگاه حاکمه و اجرای سیاست تعدیل ساختاری و خصوصی سازی ظالمانه عمل می شود؛ اغلب کارگاه ها، کارخانه ها و معادن تحت مالکیت سپاه پاسداران و ارگان های سرکوبگر رژیم قرار دارد و اکثرا فاقد امکانات ایمنی هستند و خود را ملزم به پاسخگویی به هیچ مرجعی نمی دانند( نمونه معدن یورت با 43 کشته در سال گذشته). حکومت علت حوادث ناشی از کار فاقد امکانات ایمنی را چه می داند؟ پاسخ رژیم جمهوری اسلامی این است که خود کارگران مقصرند. اما همه و خود حکومت هم خوب می داند که حق داشتن ایمنی و بهداشت در محیط کار یکی از پایه ای ترین حقوق کارگران است که همچون بسیاری از دیگر حقوق انسانی و مدنی در ایران توسط حکومت پایمال می شود.
آموزش و بالا بردن سطح دانش فنی کارگران در رابطه با مسائل ایمنی در کارگاه ها و کارخانه هایی که گاه تا چند ماه دستمزد کارگران را هم نپرداخته اند بیشتر به شوخی شبیه است. طبق آمار سازمان بین المللی کار، از نظر ایمنی کار، در حال حاضر رتبه ایران از میان 189 کشور جهان در جایگاه 102 قرار دارد.
قراردادهای کار موقت ناشی از نبود شغل ثابت، یک عامل مهم دیگری بر نگرانی کارگران و خانواده آنها در محیط های کار می باشد. این بخش از کارگران فاقد مهارت از روی ناچاری به هر کاری تن می دهند و این خطر حوادث ناشی از کار را بشدت افزایش می دهد. دستمزد بسیار کم، کارگران را وادار می کند ساعت های طولانی تری را به کار بپردازند که گاه به 14 تا 18 ساعت در روز می رسد. این میزان از ساعت کار، باعث خستگی و از بین رفتن تمرکز و در نتیجه وقوع حوادث ناشی از کار می شود
هشت ساعت کار در روز و وضعیت کارگران در ایران
در حادثه اول ماه مه 1886، نیروهای پلیس شیکاگو اعتراضات کارگران را سرکوب کردند. و در سال 1889، در کنگره "کارگران سوسیالیست" در پاریس، اول ماه مه را به پاس از مبارزات کارگران، به عنوان روز جهانی کارگر نام نهادند. خواسته کارگران اعتصابی کاهش ساعت های کار از 10 ساعت به 8 ساعت در روز بود. امرور بعد از 134 سال از روز نام گذاری اول ماه مه، کارگران ایران برای تامین معاش خود و خانواده شان بیش از این ساعات کار می کنند. فهرست عوامل و دلایل حوادث ناشی از کار برای کارگران میهنمان، بسیار طولانی است. درست مانند فهرست حقوق نقض شده کارگران، در تشکیل سندیکاهای مستقل و اتحادیه های کارگری، داشتن امنیت شغلی، بهره نبردن از دستمزد برابر سبد معیشت و تورم، تبدیل قراردادهای موقت و سفید به قراردادهای دائم، داشتن بیمه های بیکاری، اجتماعی، درمانی و حقوق بازنشستگی، داشتن حق اعتصاب و تظاهرات و لغو کار کودکان و ....
رژیم جمهوری اسلامی ایران تحت عناوین گوناگون به سالم سازی و گسترش ایمنی محیط کار توجه لازم نمی کند. تامین شرایط ایمنی برای همه مزد بگیران لازم، اساسی و ضروری است. کارگران در این عرصه تنها با اتحاد و همبستگی میان خود می توانند از حوادث و خطرات ناشی از محیط کار جلوگیری و در مبارزه با کارفرمایان، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بازرسان کار و دیگر نهادی هایی که در این عرصه سیاست تعیین می کنند، بپردازند. در واقع هدف از سالم سازی محیط های کار افزایش ایمنی، حفاظت و بهداشت بیشتر برای جلوگیری از حوادث ناشی از کار می باشد.