دیوار*

هيچ نشانه‌ای به خاص بودنِ آن روز گواهی نمی‌داد. آسمان مثل اغلب روزهای پائيزی خاكستری بود و روز با مه صبحگاهی شروع شده بود. حكومت، دیروزش را مثل روزهای گذشته، خونچكان و به زحمت پشت سر گذاشته بود. رژیم سرپا بود، اما زنان گروه گروه حجاب از سر بر می‌داشتند، و بعضی از آن‌ها در جمع‌های پرشماری شال و روسری می‌سوزاندند. سيل برداشتن حجاب در آن روزها چنان وسيع بود كه حتی رهبران مخالفان حكومت را هم نگران كرده بود. حكومت درمانده به آنان متوسل شد و كمك خواست. گروهی از این مخالفان بيانيه‌ای را نوشتند و امضا كردند كه با مجوز حکومت، در چند نشریه سراسری چاپ و منتشر شد.
"ما عميقا ناراحتيم. ما شاهدیم كه چگونه هر روز هزاران تن روسری از سر برمی‌دارند و می‌دانيم این بدعت و مقابله با حجاب اجباری محصول سياست‌های شكست خورده حكومت و بی‌اعتمادی جامعه است. می‌دانيم واژگان در برابر جنبش‌های مردمی چقدر عاجزند، اما جز همين کلمات ابزار دیگری نداریم. خصوصاً خانواده‌های متدینی كه به این امرمبادرت می‌ورزند، اميدهای ما را كمرنگ می‌كنند. ما به شما التماس می‌كنيم در اعتقاداتتان همراه ما بمانيد".
حكومت نيز همان روز قانون تازه‌ای، كه گویا یكشبه نوشته شده بود، به سرعت تصویب كرد تا به‌زعم خود بحران را به شكلی مدیریت كند. رؤسای سه قوه به نمایندگی حكومت، كنفرانس خبری گذاشتند تا جزیيات قانون جدید را تشریح كنند، قانونی كه عملاً همه موانع اجرای حجاب اختياری را حذف می‌كرد. دراین نشست زینب شکيب**، خبرنگار شبكه‌ی افغانستانی باختر، تنها شبکه‌ی خبری خارجی حاضر در کنفرانس پرسيد: "این قانون جدید از چه زمانی اجرا خواهد شد؟" و رئيس قوه قضائيه پس از اندكی مكث برای زیرورو كردن كاغذهایش گفت: "تا جایی كه می‌دانم این قانون بی‌درنگ و بدون هيچ تأخيری باید اجرا شود".
ـ پس حجاب اختياری برای مردم امكانپذیر است؟
- بله، بله. برای مردم ممكن است.
خبر تصویب و اجرایی شدن این قانون كه از طریق رادیو و تلویزیون اعلام شد، جمع بزرگی از مردم پایتخت راهی خيابان‌ها شدند. خبر حوالی ساعت ۸ شب پخش شد و تا پيش از ساعت ۱۰ دستکم ميليون‌ها تَن در ميادین شهر جمع شده بودند و مدام عده بيشتری به آنان اضافه می‌شدند. به قول نسرین محمدی**، كه نزدیك ميدان انقلاب زندگی می‌كرد، "ما فقط می‌خواستيم مطمئن شویم كه آیا می‌توانيم از این سد عبور كنيم. حداكثر می‌خواستيم ببينيم زندگی بدون روسری و با حجاب اختياری برای مردم چگونه است".
ترس مردم از نيروهای سرکوب و از حكومتی كه این نيروها را سال‌ها آموزش داده بود، ریخته بود. گروه‌های پرشمار نظامی و انتظامی هم مانع مردم نشدند و به این ترتيب یكی از بزرگ‌ترین ضيافت‌های خيابانی تاریخ در آن شب آغاز شد و تا بامداد روز بعد، ادامه یافت. ضيافتی كه هم جشن پایان حجاب اجباری بود و هم پایكوبی برای سرنگونی نظامی كه این ُحقه را برای به بند كشيدن مردم ساخته و سرنوشت خودش را به آن گره زده بود. خبرنگاری می‌نوشت: "ما به محض حضور مردم بدون روسری و سقوط حکومت، نگاهی به آسمان كردیم و نفس عميقی كشيدیم. عطر و بوی هوا فرق چندانی نداشت، اما می‌دانستيم كه همه‌چيز تغيير كرده"... دیوار فروریخته...
آسودگی کنج قفس کرد تلافی،
یک چند اگر زحمت پرواز کشيدیم.

* دیوار به فرانسوی Le Mur  نام یک کتاب ادبی است که توسط ژان پل سارتر نوشته شده است. ژان پل سارتر زاده ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ درگذشته ۱۵ آوریل ۱۹۸۰ فيلسوف اگزیستانسياليست، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، ... این کتاب یکی از آثار مشهور ادبی جهان است که از چند داستان تشکيل شده است؛ به ترتيب: دیوار، اتاق، هروستراتوس، صميميت، و کودکی یک رهبر. دیوار اولين بار توسط صادق هدایت به فارسی ترجمه شده‌است (صادق هدایت: ۲۸بهمن ۱۲۸۱ – ۱۹ فروردین ۱۳۳۰).
** نام‌ها، همه مستعار و غیرواقعی اند.