خيزش دی ماه ۹۶ و آبان ۹۸، مسائل جديدی در مقابل ما قرار داد که نيازمند بررسی و تبيين بود. خيزش خيابانی برامدی اعتراضی جديدی بود که تمايزات معين با جنبش های اجتماعی داشت و تاثيرات جدی بر صحنه سياسی کشور گذاشت. در اين دو خيزش نيروهای جديد پا به حيات گذاشتند و نقش ايفا کردند.
گردهمائی بزرگ اصفهان هم شکل جديدی از برآمد اعتراضی مردم است که مشخصه های خودش را دارد که با اشکال ديگر برآمد سياسی متمايز است. لازم است آن را شناخت و به تبيين آن نشست.
مشکل کم آبی
* "میانگین متوسط بارش در ایران یک سوم متوسط جهانی است، در حالی که متوسط تبخیر بیش از سه برابر متوسط جهانی است، همچنین وسعت بیابان ها نیز در ایران، بیش از سه برابر متوسط جهانی است. ۷.۵ میلیون هکتار نقاط داغ بیابانی در ایران وجود دارد. میانگین مساحت جنگل نیز در ایران یک سوم میانگین دنیا است" (به نقل از مطلب احمد هاشمی ـ اخبار روز).
* کشور ما با کم آبی، کاهش بارش و خشکسالی روبرو است. مدیریت ناکارآمد حکومت در حوزه آب، نه تنها راهگشای گریز از بحران آب در ایران نبوده است، بلکه کشور را با بحران آبی شديد و "ورشکستگی مدیریت منابع آبی" روبه‌رو کرده است.
* بحران کم آبی بیش از هر گروه دیگر اجتماعی، معیشت کشاورزان را تحت تأثیر قرار داده است؛ بخش بزرگی از آب در ایران در کشاورزی مصرف می‌شود و معیشت و زندگی گروه کثیری از ساکنان ایران وابستگی مستقیم به آب دارد. کمبود شدید آب در بخش کشاورزی و مدیریت ناکارآمد منابع آب در کشور، اصلی‌ترین دلیل اعتراضات کشاورزان است. اعتراضاتی که براساس آمار تنها در سال گذشته، ۹۱ مورد بوده است و با توجه به وضعیت کنونی، احتمال افزایش این اعتراضات در ماه‌های پیش‌رو نیز زیاد است.
* "جنگ آب" در مقابل ما قرار گرفته است. جنگ آب بين کشورهای همسايه (ايران، ترکيه، عراق، افغانستان و...) و بین استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان.
* مسئله کم آبی پيآمدهای گرانباری برای کشور دارد و خواهد داشت. از جمله مهاجرت های درون کشوری يعنی از استان ها و مناطق خشک به استان ها و شهرهای ديگر است که پيآمدهای اجتماعی خواهد داشت. لازم است به اثرات عمیق بحران آب بر نظام سياسی، اقتصادی و اجتماعی جداگانه پرداخت.
سابقه اعتراضات کشاورزان
* اعتراضات کشاورزان سابقه چند ساله دارد. کشاورزان و مردم اصفهان در طول چند سال گذشته بارها در اعتراض به انتقال آب زاینده‌رود به استان یزد تجمعات اعتراضی برگزار کردند. در سال ۱۳۹۱ گروهی از کشاورزان شرق اصفهان اقدام به شکستن لوله‌های انتقال آب به استان یزد نمودند که منجر به درگیری آن‌ها با نیروی انتظامی و مجروح شدن تعدادی از آن‌ها شد. کشاورزان در آبان ماه سال ۱۳۹۵ تراکتورهای خود را به نشانه اعتراض در ورودی شهر اصفهان مستقر کردند. کشاورزان در ۲۵ اسفند ۱۳۹۶، در محل نماز جمعه گرد آمدند، معترضان قبل از شروع نماز شعار دادند و هنگام سخنرانی امام جمعه در خطبه نماز پشت به قبله و امام جمعه کرده و شعار «رو به میهن، پشت به دشمن» سر دادند.
* شعارهای کشاورزان در اين اعتراضات عمدتا اعتراضی و مطالباتی است. مثل:
ـ "حقابه را می‌گیریم، حتی اگر بمیریم"
ـ "زاینده‌رود جاری حق مسلم ماست"
ـ "زاینده‌رود را پس بدین، به اصفهان نفس بدین"
ـ "تا آب نیاد تو رودخونه، برنمی گردیم به خونه"
ـ "کشاورز می‌میرد، صدقه نمی‌پذیرد."
ـ "برابری، عدالت، این است خواست ملت"
* در عين حال آن ها عليه مسئولين، صدا و سيما شعار میدادند. ولی شعارهای آن ها عليه خامنه ای و حکومت نبود:
ـ مرگ بر مسئولین بی غیرت
ـ صدا و سیمای ما، ننگ ما ننگ ما
در مورد گردهمائی اصفهان
* کشاورزان از مردم اصفهان دعوت کرده بودند که به گردهمائی در روز جمعه بپيوندند. مردم اصفهان وسيعأ به کشاورزان پيوستند و تجمع بزرگی را شکل دادند. اما نيروهای بسيح و اصول گرايان هم برای کنترل گردهمائی و جلوگيری از دادن شعار عليه خامنه ای و حکومت مشارکت وسيع داشتند. آن ها کوشيدند که تجمع را از آن خود کنند. ولی موفق نشدند. از تريبون تجمع درخواست سلامتی خامنه ای را کردند که با هو کردن مردم روبرو شد. مردم عليه مسئولين و صدا و سيما شعار دادند. در عين حال نيروهای انتظامی و نظامی در حال آماده باش بودند که اگر اتفاقی بيافتد و يا گردهمائی عليه حکومت سمت بگيرد، وارد عمل شوند.
* در روز گردهمائی هیچ یگان ویژه و پلیسی در رودخانه، روی پل و در خیابان های اطراف پل مستقر نبود. اما حدود ۵۰ ماشین زرهی و تعداد زیادی ماموران یگان ویژه در صدا و سيما ـ روبروی پل ـ مستقر شده بودند.
به هر حال یگان ویژه اماده باش بود. اینترنت توی این محل قطع بود.
* در گردهمائی با این شعارها شروع شد: «ننگ ما ننگ ما صداوسیمای ما» ، «دشمن ما همین جا است دروغ میگن امریکا است» و «استقلال ازادی جمهوری ایرانی». در همین حین یکی از انتظامات کشاورزها رفت بالای پل رفت و با لحن مظلومانه گفت: مردم میدانم همه ما مشکل داریم، شما یک مشکل دارید. ما کشاورزها دوتا. ولی خواهش میکنم در این تجمع رو شعار سیاسی ندین. باور کنید ضربه می زنند به شما و این تجمع رو صرفا اختصاص بدهيد به مشکلات اب و زاینده رود. حرفای او اثرگذار بود. شعار ها برگشت به «کشاورز کشاورز حمایتت میکنیم» و اون جو رادیکال خوابید. تا شعارهای سیاسی داده میشد. چند نفر داد میزدن اقا شعار سیاسی نده (به نقل از يک گزارش محلی).
* جمعيت اصفهان از ۱.۸ ميليون به ۵ ميليون افزايش يافته و ترکیب آن بنفع غيربومی ها تغيير کرده است. غيربومی ها اکثرا از لرهای بختياری و قشقائی هستند. بخشی از آن ها در حاشيه شهر سکنی گزيده اند. در خيزش ۹۸ هم عمدتأ حاشيه نشين ها به خيابان ها آمدند. اصفهان در آن سال حدود ۸۰ نفر کشته داد.
مشخصه های گردهمائی کشاورزان و مردم اصفهان
* حضور نيروهای بسيج و اصول گرايان در گردهمائی روز جمعه، نافی اصالت اعتراضات کشاورزان و مردم اصفهان نيست. چنانچه گفته شد اعتراضات کشاورزان و مردم اصفهان تبار و گذشته ای دارد.
* گردهمائی کشاورزان و مردم اصفهان، بزرگترين و پرشمارترين گردهمائی اعتراضی درچند دهه گذشته است. اين گردهمائی نمايش قدرت اعتراضی مردم بود.
* تا کنون ما شاهد اشکال اعتراضی زير بوديم:
ـ اعتصابات کارگرن، معلمان، کاميون داران و .....
ـ تجمع کارگران، معلمان، بازنشستگان، کشاورزان، دانشجويان و ... در واحدهای توليدی، جلو مجلس و ادارات، دانشگاه ها و ....
ـ خيزش خيابانی گسترده در بيش از ۸۰ شهر در اعتراضات دی ماه ۹۶، حدود ۱۵۰ شهر در آبان ماه ۹۸ و اکثر شهرهای خوزستان در اعتراض به کم آبی
ـ نافرمانی مدنی
* شکل ديگری از برآمد اعتراضی مردم پا به حيات گذاشته است: گردهمائی بزرگ و پرشمار در يک مکان معين و تداوم آن (بست نشينی و گردهمائی). کشاورزان و بدنبال آن بخشی از مردم اصفهان در زاينده رود خشک شده جمع شده، در آنجا چادر زده، در هوای سرد شب را بروز رسانده و حاضر به ترک محل نبدند. اين شکل از اعتراض، اشکال اعتراضی مردم را غنی تر کرده است.
* مسئله کم آبی پای کشاورزان را هم به اعتراضات مردمی کشانده است. کشاورزان در دهه های گذشته (دهه ۷۰ و ۸۰) در اعتراضات شرکت نداشتند و مطالبه خاصی از جانب آن ها مشاهده نشده بود. در دهه ۹۰ بويژه در سال های اخير اعتراضات کشاورزان به اعتراضات گروهای ديگر اجتماعی (کارگران، معلمان، زنان، تهيدستان، بازنشستگان، دانشجويان، کاميونداران، پرستارن، مالباختگان و .....) اضافه شده و طيف وسيعی از جامعه را فراگرفته است.
* برآمد اعتراضی کشاورزان و مردم اصفهان بشکل مسالمت آميز صورت گرفت. حکومت بجهت حضور پرشمار مردم، جمع شدن آن ها در يک مکان ثابت، اجتناب از اقدام خشونت بار، خودداری از دادن شعارهای سياسی و برقراری نظم توسط خود مردم، به خشونت متوسل نشد، فضا را امنيتی نکرد، آن را تحمل نمود و برخی مقامات حکومتی از جمله امام جمعه و نمايندگان اصفهان در مجلس با معترضين نيز همدردی نشان دادند. صدا و سیمای جمهوری اسلامی برخلاف روال معمول خود به پوشش این اعتراضات پرداخت.
* دولت با فرستادن دو وزير نيرو و کشاورزی و با وعده و عيد اعتراضات را مهار کند. وزیر نیرو در جواب اعتراض‌ها، پیشنهاد پرداخت پول داد. ولی کشاورزان پولی طلب نکرده بودند. آن ها حق آبه ، زمین کشاورزی و هویتشان را می‌خواهند. آن ها شعار می دادند: "کشاورز می‌میرد، صدقه نمی‌پذیرد."
* تشکیلات خودگردان کشاورزان انتظامات را برعهده گرفته و مرتبأ از مردم می‌خواستند نظم را رعایت کنند، خیابان‌ها را بند نیاورند. آن ها شعارهای مطالباتی می دادند، سرود می خواندند و يا هم خوانی می کردند. مردم در اين گردهمائی مطالبات مشخص داشتند و تشکیلاتی مستقل و کارآمد با ساختاری افقی و غیرسلسله‌مراتبی ايجاد کردند.
* اين گردهمائی به شکل مدنی و بدون کاربرد خشونت برگزار شد. شايد بتوان گفت تجربه جديدی در اعتراضات مردم بود. تجربه اعتراض بصورت گردهمائی بزرگ و تاکيد بر خواست معين مطالباتی.
سرکوب گردهمائی
* حکومت واهمه داشت که روز جمعه اين هفته گردهمائی بزرگتر از هفته قبل برگزار شود. به همين خاطر دست بکار شد و شورای ميرآب و آب بر را وادار کرد که پايان گردهمائی را اعلام کند. ولی بخشی از کشاورزان حاضر نشدند که محل را ترک کنند. سرکوب گران چادرها را آتش زدند و روز جمعه به سرکوب گسترده مردم روی آوردند و به سوی مردم گاز اشک آور و گلوله های ساچمه ای شليک کردند. گفته می شود که بيش از ۲۰۰ نفر دستگير و عده زيادی زخمی شده آند. بگفته پزشگ يکی از بيمارستان های اصفهان، ۷۰ زخمی در بيمارستان بستری شده و تعدادی از آن ها بينائی خود را از دست داده اند.
* حکومت اعتراض مدنی و مسالمت آميز مردم را نتوانست تحمل کند و باز به سرکوب متوسل شد و با دست خود مبارزات مطالباتی کشاورزان و مردم اصفهان را به مبارزه عليه نظام و خامنه ای فراروياند. مردم شعار می دادند: "مرگ بر خامنه ای"، "مرگ بر ديکتاتور"، "خامنه ای حيا کن، مملکت را رها کن" و ......
* اين بار هم حکومت بود که دست به خشونت زد. مردم تنها با پرتاب سنگ به مقابله با گلوله های ساچمه ای سرکوب گران برخاستند.
* با آتش زدن چادر و راندن مردم از زاينده رود، گردهمائی به خيابان راه يافت و مردم در خيابان ها با سرکوب گران درگير شدند. اين بار هم خيابان به محل اعتراض مردم عليه حکومت تبديل شد. خيابان حق مردم است و مردم در خيابان همديگر را پيدا می کنند، بهم می پيوندند، دست در دست هم می گذارند، يک صدا و يک زبان می شوند و به قدرت خود پی می برند. آن ها شعار می دهند: نترسيد، نترسيد، همه با هم هستيم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* اين مطلب خلاصه شده طرح بحث سياسی است که برای اولين جلسه شورای مرکزی حزب چپ ايران (فدائيان خلق) منتخب کنگره دوم ارائه شده بود.
افزودن دیدگاه جدید