رفتن به محتوای اصلی

طرح کلی تاریخ کار بخش هفتم

طرح کلی تاریخ کار بخش هفتم
انستیتو بین المللی تاریخ اجتماعی

جابجایی ها در مناسبات کار چگونه رخ می دهند؟
اگر از منظر دخیل بودن کارگران نگاه کنیم، جابجائی های بزرگ در مناسبات کار – چنان که تا کنون تحقیق شده اند – به دو طریق رخ نموده اند: 1- در اثر فشار از بیرون، 2- به ابتکار خود کارگران. برای اختصار من این دو طریق جابجائی را به ترتیب [جابجائی] عمودی و افقی می نامم.

در حالت عمودی، جابجائی های با فشار در مناسبات کار در درجۀ اول ناظر بر به بردگی گرفتن انسانی اند که پیشتر به کار متقابل، خویش فرمائی یا کار دستمزدی اشتغال داشته اند. وقتی این کسان به اسارت جنگی درمی آمدند، در بازار بردگان به فروش گذاشته می شدند. از دوران کلاسیک کهن به بعد ده ها میلیون انسان به این سرنوشت گرفتار آمدند: از جمله "بردگان" اروپائی و نیز اهالی افریقای سیاه که به کار اجباری در خاورمیانه، کشورهای امریکا یا در خود افریقا مجبور می شدند.

به طریق مشابه لغو بردگی نیز در اساس با زور به وقوع پیوست. مثلاً سرفها و بردگان در جریان انقلاب هائیتی به یک "چرخش قلم"، در روسیه در سال در اثر رهائی سرفها در 1861 از اسارت زمین، در ایالات متحده پس از جنگ داخلی، و در برزیل در سال 1888 آزاد شدند. در برخی کشورهای دیگر، مثل روسیه شوروی و همپیمانان آن، در چین، کره شمالی و شاید به افراطی ترین شکل در کامبوج، کار دستمزدی برای کارفرمایان خصوصی به نفع شرکتهای دولتی و تجربیات تعاونی، لغو شد. گذشته از این موارد، مناسبات کار می توانند به دستور قانون جزا اعمال شوند، مثلاً در انگلستان (که در قانون جزای مستعمرۀ آن، استرالیا، به اوج رسید)، در روسیه (نسبت به زندانیان سیبری در دورۀ تزار و شوروی)، در آلمان در دورۀ حاکمیت نازیسم، و در چین (در جریان انقلاب فرهنگی). این مثالها نشان می دهند که سیستم مناسبات کار تا همین اواخر منظماً به زور تغییر می یافته است: تغییر گاه مثبت و گاه منفی.

البته، می توان گفت که این جابجائی های عمودی به کفایت تحقیق شده اند. اما تغییرات افقی - یعنی تغییراتی که نه به زور دولت بلکه به تدریج و در نتیجه تصمیمات افراد بی شماری رخ داده اند – تا کنون مورد توجه کم مورخان قرار گرفته اند. مورد کلاسیک این روند انسانهائی را دربرمی گیرد، که سرانجام به ترک مزرعه یا کارگاه کوچک شان تن دادند و به کار در کارخانه، در محل زندگی شان یا در فراسوی دریاها رو آوردند (در حالت اخیر مهاجرت، موجب ترکیبی از تحرک جغرافیائی و حرفه ای شد).

یکی از جالبترین یافته های "همکاری بین المللی در تحقیق مناسبات کار" این است که این نوع جابجائی ها بسیار به تدریج و نه به ناگهان رخ داده اند. در تاریخ مهاجرت این پدیده "مهاجرت گام به گام" شناخته شده است. مثلاً فرزندی در جای دیگری، جز آنجا که پدرش کار می کرده است، به کار می پردازد و سپس موفق می شود خواهر و دیگر بستگان اش را به نزد خود بیاورد؛ یا کارگری که اول از روستا به شهر کوچک نزدیک، و سپس به شهری بزرگ در دوردست می کوچد. "همکاری بین المللی ..." موارد متعددی را کشف کرده است که در آنها منابع درآمد مختلف موجب مناسبات کار مرکب شده و شکل مسلط مناسبات کار تدریجاً در طول عمر کارگر و فرزندانش تغییر کرده بوده اند. یک نمونۀ خوب از این روند را سرواژ در روسیه به تاریخ عرضه کرده است. آزادی حرکت دهقانان روسی در قرون 16 و 17 بیش از پیش محدد شده بود. آنان، جدا از کار لازم برای حفظ حیات خود، مجبور بودند انجام خدماتی را برای اشرافیت زمیندار به عهده گیرند. در قرن 18 برخی از آنان این امکان را یافتند که فصلی از سال را در صنایع مستقر در شهرها کار کنند. وقتی سرواژ لغو شد (1861)، مدتها بود که بسیاری از سرف ها بخش قابل توجهی از درآمد شان را با کار دستمزدی کسب می کردند. متعاقباً و با انجام تقسیم اراضی، آنان دوباره و بیشتر از پیش شان به زمین وابسته شدند، اما روند کار در صنایع شهری ومهاجرت کار در بسیاری از مناطق روسیه روندی قطعی و رو به رشد بود. از این قرار الگوی تغییر در این مورد، جابجائی از کار مقدمتاً مستقل، به ترکیبی از کار مستقل و سرواژ، و از این به ترکیبی از سرواژ و کار دستمزدی، و سرانجام فقط کار دستمزدی بود.

کار مهاجران، یا مهاجرت کار، از زاویۀ نقش منابع مختلف درآمد در ایجاد مناسبات کار مرکب، مورد به ویژه جالبی است. چنین ترکیبی حتی در جوامع کهن نیز مستند شده است. یک لوح استوانه ای متعلق به حدود 500 سال پیش از میلاد که در ورکاء (Uruk: از شهرهای سومر و سپس بابل، در عراق امروز) کشف شده، نمونۀ بارزی از مناسبات کار مرکب در یک بازار کار آزاد را ترسیم می کند. این لوح، حاوی گله گذاری پیمانکاری است که برای انجام قرارداد خود برای کار روی زمینهای متعلق به یک معبد نمی تواند نیروی کار لازم را فراهم آورد زیرا "فصل برداشت است و همه مشغول برداشت محصول خویش اند": نمونه ای از ترکیب کار مستقل و کار دستمزدی فصلی. لوح این را نیز بیان می کند که معبد اتفاقاً بردگانی را هم در خدمت داشت، اما "نه چندان که باید، زیرا بردگان شوق کار ندارند و تا ممکن شود، دست به فرار می زنند".

افزودن دیدگاه جدید

متن ساده

  • No HTML tags allowed.
  • نشانی‌های وب و پست الکتونیکی به صورت خودکار به پیوند‌ها تبدیل می‌شوند.
CAPTCHA
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید