سودان در دوران گذار

پس از موفقیت بی سابقه آزادی خواهان سودانی در خلع ید از عمر البشیر و کسب نوعی توافق از رهبران نظامی، «گروه بین المللی بحران»در 21 اکتبر 2019 گزارش مفصلی در مورد وضعیت سودان انتشار داد. ابن گزارش شامل هشت فصل زیر می باشد:

فصل اول – مقدمه

فصل دوم – از بحران تا کودتا، سرکوب و مصالحه

فصل سوم - دستگاه آشفته امنیتی در یک دوران گذار. الف – بازیگران کلیدی و مراکز قدرت. ب- دو قدم در راه رفرم بخش امنیتی

فصل چهارم – اپوزیسیون. الف- ائتلافی نا آرام . ب- شورشیانی پراکنده

فصل پنجم – سازمانهای اسلامی در حاشیه، تا لحظه حاضر

فصل ششم -نقش بازیگران خارجی – الف- میانجی گری منطقه. ب- هماهنگی غربیها با کشورهای خلیج و مصر

فصل هفتم – پرورش معاهده ای شکنننده. الف -پشتیبانی اقتصادی و دیپلماتیک از گذار . ب – فرصتی در این دوره برای ختم جنگ داخلی سودان

فصل هشتم – نتیجه گیری

این گزارش شامل اطلاعات دست اولیست که برای درک روند تحولات سودان ضروری هستند. با تمام اینها در مواردی – مخصوصا در زمینه های بین المللی – مطالبی نگاشته شده اند که در وهله اول باید نماینده ساده انگاری نویسنده/ نویسندگانش باشند. تکرار این نحوه برخورد ، خواننده را ظنین می کند که گزارش به درخواست رهبران اپوزیسیون غیر نظامی و در واقع برای ترسیم خطوط کلی سیاست آنها نسبت به دوران گذار تنظیم شده است.

ترجمه ی "خلاصه سردبیران" در زیر تقدیم می شود.

برای حراست از انقلاب سودان

خلاصه ی سردبیران

چه اتفاقی؟ پس از خلع ید عمرالبشیر در 11 آوریل، رهبران نظامی سودان و ائتلاف اپوزیسیون، نخست وزیر جدیدی منصوب کرده، کابینه تازه ای تشکیل داده و یک شورای نظارت گرد آورده که به قرار "مشارکت در قدرتی" که در 17 اوت مورد توافق قرار گرفته بود نظارت کند.این قرار در صورتی که به این توافق پایبند باشند، راه را برای رسیدن به انتخابات و حکومت غیر نظامی هموار می کند.

چه اهمیتی دارد؟ سودان با بحران اقتصادی ای شکننده،شورشهای مختلف و پولاریزاسیون سیاسی، با دستگاه امنیتی ای که می خواهد به هر قیمت، قدرت را در دست خود نگاه بدارد و جنبش اپوزیسیونی که مصمم به بنای دولتی غیر نظامی است، روبروست. قرار توافق شده در 17 اوت بهترین راه برای کسب رفرم و احتراز از گرداب شدت یابنده خشونت است.

چه باید بشود؟ اتحادیه افریقا، ایالات متحده و اتحادیه اروپا، به همراه کشورهای خلیج باید ژنرالها را تحت فشار بگذارند که به توافق مشارکت در قدرت خود وفادار بمانند. آنها باید خرطوم را تشویق کنند که با شورشیا ن نواحی حاشیه ای خود صلح کند. ایالات متحده باید تحریم سودان به مثابه دولت پشتیبان تروریسم را ملغی کند.

ایالت متحده باید این تحریمها را ملغی کند و در همان حال فشار روی ژنرالها را از راههای دیگر ادامه دهد.

خلاصه ی سردبیران

پس از 17 آوریل، زمانی که مداوم ترین جنبش اعتراضی در تاریخ نوین سودان موفق شد عمرالبشیر را از قدرت به پائین کشد،سودان بین امید و ناامیدی در نوسان بوده است. بسیاری سودانیها عمرالبشیر را مسئول خرابی وضع اقتصادی و تضییقات شدید حقوق بشردر سودان می دیدند.اما ژنرالهائی که او را برکنار کردند – برای کنار آمدن با تظاهر کنندگان- در مورد از دست دادن قدرت اکراه می کنند. حمله وحشیانه نیروهای امنیتی به تظاهرکنندگان در سوم ژوئن در خرطوم دنیا را منزجر کرد و به میانجی گری ای کمک کرد که به توافق 17 اوت در مورد مشارکت در قدرت منجر شد. با تمام اینها سودان برای حفظ گذار در روند طبیعی، نیازمند کمک خارجی بیشتری است. برای تفاهم بیشتر بین طرفین، اتحادیه افریقا باید نماینده ای تعیین کند. برای اینکه قدرتهای غربی بتوانند نقش بیشتری داشته باشند، باید نشانه ای بدهند که کمکهای مالی - به شدت مورد نیاز – را ارائه خواهند داد،خرطوم را تشویق کنند که با شورشیان حاشیه سودان صلح کند، و روی متحدین ژنرالها در خلیج فشار بیاورند تا حفظ و ادامه تعهد نسبت به قرارهای توافق شده را – که پس از برکناری عمرالبشیرلازم شده است – تضمین کنند.

از زمانی که رهبری ارتش و اپوزیسیون غیر نظامی، طی مراسمی در خارطوم و در کنار رود نیل،اعلامیه قانون اساسی مبنی بر مشارکت در قدرت را امضا کردند اتفاقات دلگرم کننده ای اتفاق افتاده اند. طرفین، نمایندگانی را برای شورای عالی یازده نفره تعیین کردند. این شورا قرار است کشور را در سی و نه ماه – از هفده اوت به بعد – رهبری کند. چهار روز بعد از این مراسم، عبدالله حمدوک، اقتصاد دانی که وسیعا مورد احترام است، نخست وزیر شد و کابینه جدید از هشت سپتامبر شروع به کار کرد. اما ژنرالها هنوز قدرت عظیمی دارند و نشان نداده اند که می خواهند به آرمان مردم سودان، مبنی بر اینکه دولت به رهبری غیر نظامیان باشد، گردن نهند. در اقتصاد نا متعادل و مملو از پارتی بازی سودان، سران ارتش منافع واضحی در حفظ قدرت سیاسی دارند.

تازه آن هم تنها یک چالش از چالشهای فراوان است.دستگاه امنیتی، علاوه بر اینکه می تواند این روند را به هم بریزد، خودش هم چند پاره و فاقد حسابرسی است و دچار رقابتهای درونی خطرناکیست. ارتش که در گذشته ها نیروی مسلط بود ،سلطه اش را به "نیروهای امداد سریع" باخته است. آنها نیروی شبه نظامی هستند که از باقیمانده جنجویدها شکل یافته اند، نیروئی با بدنامی ( جنایات ) دارفور به رهبری محمد حمدان داگالو "حمدتی". مردی که شاید قدرتمندترین مرد سودان باشد. نیروهای نظامی و شبه نظامی کشور باید رهبری واحد داشته باشند اما این اقدام نیازمند حوصله واستقبال قدرتهای خارجی از قبیل عربستان سعودی و امارات متحده است.اگر این مسئله با حوصله مدیریت نشود، می تواند در زمانی که این کشور اصلا آماده نیست، به جنگ داخلی کشیده شود.

باز هم چالش بعدی، حفظ اتحاد بسیار وسیع ائتلاف غیر نظامی است – که" نیروهای خواهان آزادی و تحول" نامیده می شود – و تا کنون پیشتاز خیزش مردم بوده است. این ائتلاف شامل اتحادیه های پروفسیونل، گروههای جامعه مدنی، اتحادیه های کارگری، احزاب سیاسی و گروههای مسلح می شود و تا کنون به جای خود ، شاهد تنشهای داخلی است. این نیرو باید با مهارت فراوان، تنشهای داخلیش را مدیریت کند وگرنه دستگاه امنیتی از شکافهای داخلی جهت بر هم زدن وحدتش و تضعیف سیاسیش استفاده می کنند.

در عین حال، در حاشیه این کشور جنگهائی جریان دارند، در "نیل آبی" ، کوردوفام و دارفور، که همبستگی ملی را می کاهند. دولت دوران گذار باید روی ختم این جنگها تمرکز کند.

با تمام اینهاو علیرغم چالشهای دوران گذار، دلائل امیدوار کننده هم وجود دارند. برای نمونه، قدرت جنبش اعتراضی و تبحر فزاینده اش که در تمام تاریخ اخیر کشور بی نظیر است. ژنرالها دریافته اند که تاکتیکهای خشنی که در گذشته – مثلا در 2013 – به کار گرفتند، دیگر فایده ای ندارند. علاوه بر آن، گذاری آشفته ،مانع سرازیر شدن کمک بین المللی و سرمایه گذاری در اقتصاد هم اکنون ورشکسته سودان است. تقریبا مسلما، ژنرالها نمی خواهند اینگونه سرانجامی راتقصیر آنان بدانند.

در چنین شرایطی ، بازیگران خارجی – قدرتهای افریقائی، پشتیبانان خرطوم در خلیج، دولتهای غربی و سازمانهای چند ملیتی – به خوبی می توانند کمک کنند که برنامه مشارکت در قدرت، موفق شود و سودان در راه گذار پیش رود.

از زاویه دیپلماتیک، بازیگران منطقه ( مخصوصا اتیوپی و اتحادیه افریقا) نقشی کلیدی در گشودن مذاکره مخصوصا پس از قتل عام سوم ژوئن بازی کردند و باید به رابطه نزدیک با تحولات سودان ادامه دهند. اتحادیه افریقا باید نماینده ای به خرطوم بفرستد که به گذار کمک کند. مخصوصا اگر بر سر تعبیر قرار های موجود اختلافی پیدا شود و دستگاه امنیتی (که به کمک امتیازات فراوان ساختاری تکیه دارد ) بین طرفین میانجیگری کند و نگذارد که دستگاه امنیتی ، اپوزیسیون غیر نظامی را بروبد. اگر قدرتهای غربی، منجمله ایالات متحده ، کمک کنند که ژنرالها به تعهدات خود وفادار بمانند و به عربستان سعودی، امارات متحده و مصر – که همگی با خرطوم روابط نزدیک دارند - فشار بیاورند که آنها هم در حفظ تعهدات همکاری کنند.

همچنین باید در جبهه اقتصادی کار فراوانی کرد. نجات اقتصاد علیل سودان نیازمند کوشش چند جانبه ی کمک کنندگان است. حمدوک تخمین زده است که سودان در دو سال آینده نیازمند ده میلارد دلار است. کشورهای کمک کننده، شامل ایالات متحده، اتحادیه ارروپا و کشورهای عضوش، و کشورهای خلیج باید از الان اقدامی در این جهت بکنند. همچنین ایالات متحده باید سریعا سودان را از لیست کشورهای یاری رساننده به تروریسم بیرون آورد. ماندن در این لیست، ممنوع می کند که موسسات مالی بین المللی به سودان وام دهند و مشکلاتی برای سرمایه گذاری خارجی به وجود می آورد که حرکت بخش خصوصی سودان را کند می کند. خارج کردن سودان از این لیست، به کابینه سودان – به رهبری غیر نظامیان – کمک می کند که در یک مدت کوتاه، قدم مهمی در راه احراز موقعیتی که بتواند مصونیت از بازپرداخت وام را درخواست کند. شرکای خارجی سودان، باید این اقدامات مفید را با این اخطار جدی همراه کنند که کسانی که در خرطوم به اقدامات خراب کننده این روند رفرم اقتصادی و سیاسی (ضروری برای گذار موفقیت آمیز سودان) دست بزنند مورد تحریم مشخص از طرف اتحادیه افریقا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار می گیرند.

سودان یکی از مهمترین کشورهای افریقاست که بین دو قدرت بزرگ افریقا، اتیوپی و مصر، در کنار دریای سرخ و در این ناحیه پر آشوب قرار گرفته است. فوائد گذار موفقیت آمیزفراوانند و هزینه شکست دولت هم عظیم است. حتی تصور فرصت کنونی، تا همین اواخر، مشکل بود. از دست دادن این فرصت اشتباه بزرگیست.