بیم و امید در زمانۀ اتوماسیون انبوه: مباحثه در آیندۀ کار بخش هفتم

رژۀ روبوتها: کار کمتر؟ - ادامه
با این وجود عرصه های برشمرده برای اجماع قابل انتقاد اند. اولاً می توان این گونه استدلال کرد که تکنولوژی، همچنان که در گذشته، به مراتب بیشتر از آن که موجب زوال کار شود، موجب تقویت آن است. نوشته های آموزندۀ هیوز (Huws) نشان می دهند که تکنولوژی چگونه می تواند موجب تقویت کار شود، و چنین هم شده است. هیوز به مشاغل بیشماری استناد می کند که در پیوند با تکنولوژیهای جدید به وجود آمده اند: از استخراج مواد خام که به خط تولید سپرده می شوند، تا کار فروش آنها در بخش مصرف، تا دفع آنها در زمانی که دیگر به آنها نیازی نیست. ساخت، فروش و دفع تکنولوژیهائی مثل آیفونها را می توان به زنجیره های ثابت ارزشی مرتبط کرد که میلیونها شغل کارگر را در بخشها و کشورهای مختلفی در سراسر جهان پوشش می دهند. کاربرد تکنولوژی همچنین می تواند کاتالیزوری برای کار بیشتر و ایجاد فرصتهای جدید مکمل باشد. مثلاً اینترنت امکانات بازاریابی فراوانی را فراهم آورده است که شرکتها را قادر به فروش بیشتری کرده و از این طریق کار بیشتری ایجاد کرده اند. همچنین می توان به کار سنگین و بی دستمزدی اشاره کرد که مصروف نگهداری از اینترنت می شود. نکتۀ هیوز این است که آنانی که زوال کار در اثر اتوماسیون را پیش بینی می کنند، طرقی را که تکنولوژی می تواند به کار بیشتر منجر شود و انسانها را به ادامۀ انجام کار بکشاند - چنان که هم اکنون درگیر آن اند - فراموش می کنند.

انتقاد دوم مربوط به ظرفیت سرمایه داری برای بازتولید و بسط کار است، ولو که غالباً به قیمت تضعیف شرایط کارگران. در اینجا می توانیم به بحث قبلی در بارۀ مصرف گرائی و کاهش قدرت چانه زنی کارگران به جای کاستن از کار بازگردیم. چنان که در بالا آمد، دینامیسم سرمایه داری نگهداشتن کارگران به کار و مصرف است زیرا این دینامیسم برای حفظ سود الزامی است. کاربرد تکنولوژی برای بسط امکانات بازاریابی با ایده حفظ کار و مصرف همخوانی دارد. اما این ایده نیز وجود دارد که تکنولوژی به کار گرفته می شود تا طریق جدید کار را تضمین کند و از هزینه های سرمایه بکاهد. جستجو برای یاقتن راه های کاستن از هزینه ها به اتوماسیون برخی کارکردها و نشاندن ماشین به جای انسان می انجامد، اما همین تکنولوژی متعاقباً کارهای جدیدی را، قسماً به دلیل افزایش انگیزه برای به خدمت گرفتن کار، ایجاد می کند. هرچه تکنولوژی با ایجاد اشکال جدید کار، بر میزان کار قابل دسترس می افزاید، فشار بیشتری را بر دستمزدها اعمال می کند، و از این طریق در سرمایه داران انگیزۀ بیشتری ایجاد می کند که از کار کارگران بهره گیرند. به واقع هم، کاهش دستمزدها می تواند، در حالی که هیچ منطق غیراقتصادی چنین حکم نمی کند، موجب توقف سرمایه گذاری روی تکنولوژی شود. برای نمونه ماشین شوئی های دستی در بریتانیا یا اغذیه فروشیهای سرپائی در بسیاری از کشورها را در نظر آورید. اینها کارهای کهنه ای اند که به سادگی می توانند اتوماتیزه شوند، اما هنوز باقی اند، زیرا برای انجام آنها کار ارزانی در اختیار سرمایه داری وجود دارد. اگر قدرت چانه زنی کارگران تا هم اکنون هم در اثر کاهش نفوذ اتحادیه ها و یک محیط سیاست گزاری متخاصم نسبت به کار و دوستدار سرمایه افت کرده است، در اثر روند اتوماسیون با افت باز هم بیشتری روبرو خواهد شد. اما نتیجۀ این روند این نخواهد بود که کارگران بیکار شوند، بلکه این خواهد بود که کار مدام کم کیفیت تر و ارزانتری نصیب شان گردد. می توان آینده ای را متصور شد که در آن کارهای با دستمزد کم و تولیدوری نازل – از نظافت کاری و پخت و پز تا نگهداری از بچه و مراقبت از سگ – بیشتر و بیشتر شود. در این صورت کارگران همچنان اجیر باقی خواهند ماند، اما در مشاغلی که در جوهر فاقد هر گونه ارزش اند.

کاربرد تکنولوژی برای گسترش فرصتهای کاری درحال حاضر به طریقی است که علیه منافع کارگران عمل می کند. مثلاً پلاتفرمهای مدرن استخدام از جمله "ترک مکانیکی" (Mechanical Turk) شرکت آمازون و "خرگوش وظیفه شناس" (TaskRabbit) را در نظر بگیرید. این پلاتفرمها، که توانائی شان مدیون تکنولوژی است، به کارفرمایان سرمایه دار امکان می دهند که به برونسپاری کار با هزینه های کمتر - در قیاس با حفظ و انجام آن در درون شرکت – اقدام کنند. چنان کاری ایجاد شده که قوانین موجود کار و تأمینات اجتماعی را دور می زند. کارفرمایان سرمایه دار با به کار گرفتن کارگران از راه دور و بدون هرگونه قرارداد کار رسمی، به نادیده گرفتن مسئولیت های اخلاقی خود نسبت به کارگران تمایل دارند. نتیجۀ تبعی این واقعیت این بوده است که پلاتفرمهای استخدامی به دلیل ایجاد گسترده تر کار کم دستمزد، بیقاعده و ناایمن مورد انتقاد قرار گرفته اند. چشم انداز رشد این دست پلاتفرمها در آینده، نگران کننده و حاوی هشدار نسبت به فساد و فرسایش بیشتر کیفیت کاری است که در دسترس کارگران قرار خواهد گرفت.