برگ هایی از تاریخ جنبش سندیکایی ایران – ١٦

در شمارە گذشتە جُنگ کارگری مروری بر چگونگی تشکیل، فعالیت و سرکوب شوراهای کارگری بعد از انقلاب بهمن ٥٧ داشتیم. این بار وضعیت سندیکاهای کارگری درسالهای پس از انقلاب را مرور می کنیم. از همان فردای وقوع انقلاب مخالفت با تشکیل و فعالیت سندیکاهای کارگری اعم از آنهایی کە قبل از انقلاب وجود داشتند و شمارشان بیش از ٧٠٠ مورد بود و آنهایی کە در دوران انقلاب تشکیل شدە بودند، شروع شد. سرکوب سندیکاها تقریبا همزمان با شوراها آغاز شد. منتهی سرکوب شوراها در اولویت حکومت قرار گرفت و بە ناگاە لحن مقامات تازە بە دوران رسیدە کە تا قبل از سقوط رژیم سلطنتی نسبت بە تشکلهای کارگری و اعتصابات با تائید و تحسین همراە بود خصمانە شد و ضد انقلاب خواندە شدند. خانە کارگر کە بعد از انقلاب بە مرکز شوراها و سندیکاهای مستقل تبدیل شدە بود پس از چند یورش توسط ایادی مسلح حزب جمهوری اسلامی کە تحت رهبری علی ربیعی قرار داشتند اشغال شد. مدتی بعد سندیکای فلزکار مکانیک مورد هجوم قرار گرفت و غارت شد، کمی بعدتر مرکز انجمن همبستگی سندیکاها و شوراهای کارگری و بعد از آن مرکز سندیکایی لالە زار کە متعلق بە ٥ سندیکای کارگری پر نفوذ صنوف بود نیز بە مانند بقیە تعطیل و سرکوب شدند. بعد از این سرکوبها نوبت بە کانون شوراهایی رسید کە تحت حمایت جریانات دانشجویی مسلمان قرار داشتند و دفتر بعضی از آنها در دانشگاە ها قرار داشت. در ظاهر عوامل حکومت بە بهانە غربی و "طاغوتی بودن" نام سندیکا شروع بە سرکوب سندیکاها کردند. این در حالی بود کە تعدادی از سندیکاهای پیش از انقلاب کە توسط ساواک کنترل می شدند خودشان در پی شروع اعتصابات ٥٧، عملا منفعل شدند و تعداد دیگری نیز کە مستقل و یا نیمە مستقل ماندە بودند با استفادە از تغییر و تحولات انقلابی حاکم بر جامعە خود را از قید و بند ساواک رها کردە بودند و فعالیت هایشان را از سر گرفتە و در فرایند تحولات دوران انقلاب نقش ایفا کردند. تعدادی سندیکای جدید نیز در بحبوحە انقلاب تشکیل و شروع بە فعالیت کردند. شوراهای کارگری اکثرا در بحبوحە انقلاب از دل کمیتە های اعتصاب سر برآوردند و بر خلاف سندیکاهای کارگری کە شناختە شدە ترین سازمانهای کارگری نزد کارگران بودند و ٧ دهە سابقە داشتند تجربە تازە و نا آزمودەای بودند. بهمین جهت تلاشهای کارگران در ماە های منتهی بە انقلاب معطوف بە بازسازی و توسعە سندیکاها بود. حتی تا قبل از ٢٢ بهمن کە شورای کارگری در واحدهای متعلق بە صنعت نفت تشکیل شد، سندیکاها بودند کە در صنعت نفت و اعتصاب نفت نقش آفرینی می کردند. حتی پس از تشکیل شورا در برخی واحدهای صنعت نفت مانند خط لولە همچنان سندیکاها فعالیت می کردند و پایە گذاران شوراها اغلب شان فعالین سندیکایی بودند. شوراهایی هم کە در واحدهای مختلف تشکیل شدە بود فعالیت های بیشترشان ماهیت سندیکایی داشتند. سندیکای کارگران پروژەای و فصلی یکی از مهمترین و کارآمدترین سندیکاهایی بود کە در اوایل انقلاب و هم زمان با تشکیل شوراهای کارگری در موسسات مختلف در آبادان توسط گروهی از پیشروان وقت جنبش کارگری تشکیل شد. با وجود اینکە این سندیکا بواسطە فعالیتهای موثرش از همان بدو امر تحت فشار نهادها و عوامل حکومت قرار داشت اما تا شروع جنگ توانست با اتکا بە حمایت گستردەای کە در میان کارگران داشت دوام بیاورد و بە فعالیت هایش ادامە دهد. این سندیکا کە توانستە بود ظرف مدت کوتاهی هزاران کارگر پروژەای و فصلی و کارگران بیکار شدە پروژەای را بە عضویت خود درآورد و بە مسائل مشکلات آنها رسیدگی نماید و حتی بسیاری از کارگران سادە را آموزش فنی و حرفەای بدهد، اولین سندیکای کارگری بود کە بعد از خانە کارگر سرکوب شد. سندیکاهای صنوف جزء آن دستە از سندیکاهایی بودند کە اكثرشان توانستە بودند در سالهای پیش از انقلاب استقلال شان را حفظ کنند. توانایی و تجربە فعالیت دیرین رهبران این سندیکاها در این میان نقش اصلی را داشت. اما اشتغال اکثر اعضای آنها در واحدهای کوچک و متوسط و فرا کارخانەای و رشتەای بودن سندیکاهای صنوف کە لاجرم امکان اعتصاب و اعتراض را تقلیل می داد در این خصوص بی تاثیر نبود. با این وجود تعدادی از رهبران سندیکاهای صنوف در سالهای قبل از انقلاب تحت پیگرد قرار می گرفتند و شماری از مراکز آنها تعطیل می شدند. سندیکاهای صنوف نخستین سندیکاهایی بودند کە خود را بازسازی و فعالیت هایشان را از نو آغاز کردند. این سندیکاها نخستین سازمان هایی بودند کە بفکر همکاری با یکدیگر و تشکیل اتحادیە افتادند. تشکیل انجمن همبستگی سندیکاها و شوراهای کارگری در تهران اندکی بعد از انقلاب کە توانست اكثر سندیکاهای صنوف را در کنار تعداد دیگری از سندیکاهای واحدهای بزرگ، مانند، خط لولە، کارکنان برق، کارکنان بانکها و غیرە را متحد کند نخستین گام مهمی بود کە بعد از انقلاب و تشکیل کانون شوراهای کارگری در شرق تهران در راستای تشکیل اتحادیە سراسری سندیکایی برداشتە شد. انجمن همبستگی در شرایطی تشکیل شد کە سندیکاهای کارگری همە روزە تحت هجوم چماقداران حکومتی و دارودستە علی ربیعی و علیرضا محجوب و کمیتە چی ها قرار داشتند. در سال ٦٢ تقریبا هیچ سندیکای کارگری کە بتواند بطور علنی فعالیت کند وجود نداشت و این دورە تا دهە ٨٠ بیشتر فعالیت های سندیکایی بصورت پنهانی بە شکل محفلی در کمیتە هایی کە توسط شماری از فعالین کارگری در تعدادی از موسسات یا در صنوف مختلف تشکیل شدە بود فعالیت می کردند. در سال ١٣٨٠ با تشکیل هئیت موسسان سندیکایی کە بە منظور از سرگیری فعالیتهای سندیکایی و بطور علنی شروع بە فعالیت نمود و بعد از ٢٠ سال دوبارە در سال ١٣٨١ این هئیت توانست روز جهانی کارگر را در" تالار یاقوت" برگزار کند، دور تازەای از فعالیت سندیکایی شروع شد کە بە رغم سرکوب فعالیت های سندیکایی همجنان ادامە دارد. بعضا علت سرکوب شوراها و سندیکاهای کارگری را جنگ ایران و عراق می دانند. اما واقعیت این است کە سرکوب تشکلهای کارگری کە قبل از شروع جنگ آغاز شد ریشە در ماهیت حکومت و ترکیب طبقاتی آن دارد و ولو اینکە جنگ هم نمی شد تشکلها باز هم سرکوب می شدند، کما اینکە سرکوب آنها در سالهای پس از جنگ نیز متوقف نشد و همچنان ادامە دارد. ضدیت جمهوری اسلامی با سندیکا های کارگری اگر بیشتر از نظام پیشین نباشد کمتر از ان نیست. *در هفتە آیندە برگ های دیگری از مبارزات کارگران در دورە پس از انقلاب را مرور می کنیم.