گزارش برگزاری کنگره چهارم حزب چپ ایران
کنگره چهارم حزب چپ ایران، بگونه‌ی روندی و در شکل ترکیبی حضوری و مجازی انجام گرفت و بعد از رسیدگی به اموراتی از کنگره در نشست‌های مجازی، بخش حضوری خود را در سه روز ۹ تا ۱۱ خرداد ۱۴۰۴ برابر با ۳۰ مه تا ۱ ژوئن ۲۰۲۵ برگزار کرد و بالاخره آخرین نشست مجازی خود را در روز ۲۵ خرداد برابر با ۱۵ ژوئن، یعنی پس از آغاز حمله اسرائیل به ایران برگزار کرد. گرچه این نشست برای رسیدگی به قراری در رابطه با تغییر ساختاری در رابطه با انتخاب ارگان های مرکزی برنامه ریزی شده بود، اما با توجه به شرایط حساس کشور و درگیری ها، در آغاز بحث به حمله نظامی اسرائیل به ایران، ارزیابی ما از موقعیت و بالاخره سیاست‌های حزب در این رابطه اختصاص یافت، که در ادامه‌ی اطلاعیه حزب در اولین روز درگیری‌ها در این رابطه، به روشن تر شدن سیاست‌های حزب در روزهای آتی، انجامید. در عین حال لازم به توضیح است که سند سیاسی و اسناد دیگری که در این گزارش از آن صحبت می شود، در روزهای کنگره حضوری و قبل از این درگیری ها تنظیم شده بودند و در نتیجه در آنها بحث‌های مربوط به درگیری‌های نظامی و سیاست های حزب در این مورد، لحاظ نشده‌است.
کنگره طی نشست‌های مجازی پیشا اجلاس حضوری، احراز رسمیت یافت و کار خود را آغاز کرد. هیئت رئیسه‌ی سنی کنگره در اولین نشست مجازی با درنظرداشت مصادف بودن آغاز کار کنگره با سالروز اعدام رفقای «سیاهکل» و نیز مقارن بودن روز نخست حضوری کنگره با پنجاه سالگی تیرباران رفیق جزنی و یاران به‌همراه دو مجاهد خلق، یاد این جانباختگان و نیز هر آن عزیزی را گرامی داشت که سر در راه آزادی، دمکراسی و عدالت اجتماعی برای مردم ایران گذاشتند. کنگره همچنین از گرامی جان‌هایی نام برد که در فاصله‌ی دو کنگره با زندگی وداع گفتند.
در نشست‌های مجازی کنگره، برای پیشبرد کار کنگره این اقدامات انجام گرفت: برگزینی هیئت رئیسه‌ی دایمی، تصویب دستور کار کلی، تدقیقات آئین نامهای، ارزیابی از عملکرد نهادهای مرکزی حزب برای داوری در این باره، تشکیل کمیسیون جهت تدوین سند راهنمای فعالیت سیاسی حزب و نیز تهیه‌ی برنامه عمل دو ساله‌ی آن، انتخاب کمیسیون به هدف دسته‌بندی پیشنهادهای اساسنامه‌ای و همینطور پیش‌بینی تدبیرات لازم به منظور رسیدگی به دشواری‌های حزب در مسیر تحقق فعالیت موثرتر آن.
در نشست‌های مجازی ارزیابی از کارکرد نهادهای مرکزی حزب صورت گرفت و تصمیم‌گیری حول قرارها در این زمینه به نشست حضوری احاله یافت و به یک قرار در این زمینه رسیدگی شد.
کنگره در رابطه با موضوع رسیدگی به مشکلات سر راه حزب به منظور تحقق فعالیت موثرتر آن، قراری را که از سوی کمیسیون مربوطه مبتنی بر تداوم کار و متکی بر پیشنهادها و راهکارهای تنظیم شده توسط شورای مرکزی منتخب کنگره ارایه شده بود، با ۸۳.۹% رای موافق تایید کرد.
موارد آئین نامهای و اساسنامه‌ای
از مصوبات مربوط به آئین‌نامه، دو مورد قابل توجه بود: یکی اصل بر برائت عضوی که اعتبار نامه‌اش زیر علامت سوال است تا زمان رسیدگی به آن، و دیگری تامین حق کاندیداتوری به شکل لیستی و تیمی هنگام برگماری‌ها. اولی با ۷۹% رای موافق و دومی با ۹۰% رای موافق به تصویب رسیدند.
از جمله قرارهای اساسنامه‌ای که در نشست‌های مجازی کنگره مورد بررسی قرار گرفت، پیشنهادی بود، که نظر بر رفع محدودیت اساسنامه‌ای در رابطه با عضویت بیش از سه دوره متوالی برای نهادهای مرکزی داشت. با این پیشنهاد اما ۴۶% کنگره موافق بود و لذا نتوانست به تصویب برسد.
بررسی دیگر موارد اساسنامه‌ای در نشست حضوری صورت گرفت که یکی از چشمگیرترین آنها شکل‌گیری نهاد مدیریت جاری حزب مبتنی بر انسجام تیمی و به شکل تک لایه‌ای بجای شورای مرکزی و هیئت سیاسی بود که این نیز از آنجا که ۴۴% رای آورد، تصویب نشد.
قرار دیگر اساسنامه‌ای متوجه تشکیل هیئت نظارتی جاری بر عملکرد نهاد مدیریتی حزب در ادامه‌ی پیشنهاد فوق بود، که با ۳۶% موافق از تصویب بازماند.
قرار دیگری که از کمیسیون اساسنامه آمده بود پیشنهاد کار درازمدت روی تغییرات ضرور در ساختار مدیریتی حزب داشت و بر تشکیل کمیسیونی برای این کار انگشت می‌گذاشت. این قرار با استقبال کنگره مواجه شد و با ۵۹% از تصویب گذشت و جزو وظایف شورای مرکزی منتخب قرار گرفت.
چند پیشنهاد دیگر دارای بار اساسنامه‌ای هم بودند، که کنگره آنها را بررسی کرد ولی به موافقت نرسید.
سند سیاسی حزب
بیشترین تمرکز کاری کنگره بر سند سیاسی بود. این نیز از آن‌رو که علیرغم اشتراکات بسیار در حزب بر سر جایگزینی جمهوری اسلامی با یک جمهوری سکولار دمکرات، اما تفاوت‌های نگرشی و روشی هم عمل می‌کند. این تنوعات گرایشی که خود را چه در ارزیابی از وضعیت موجود، چه نوع مواجهه با اوضاع کنونی و چه نحوه برخورد با موضوع برنامه‌ی عمل دو ساله نشان می‌دهد، جملگی در اسناد ارائه شده مندرج در سایت «به پیش» بازتاب یافته‌اند.
کمیسیون سیاسی ۹ نفره منتخب کنگره، پیش‌نویسی را تحت عنوان «برای پایان دادن به جمهوری اسلامی و استقرار جمهوری سکولار دمکرات» به پشتوانه‌ی موافقت اکثریت کمیسیون با آن، به کنگره ارائه کرده بود. همزمان دو پیشنویس دیگر نیز از کمیسیون یکی با عنوان «در راستای سرنگونی جمهوری اسلامی، برای برقراری جمهوری فدرال، سکولار و دمکرات» به امضای ۷ نفر و دیگری تک امضایی با عنوان «طرح سند خط مشی سیاسی ما» به کنگره عرضه شده بود. کنگره بررسی این سه را در شکل برابر حقوق پیش برد و بعد از بررسی تفصیلی آنها و در پی مدافعات صورت گرفته در مورد هر یک و با قید اینکه هر عضو می تواند همزمان به دو یا سه پیشنویس رای بدهد، تصمیم به انتخاب سند مبنا از میان آنها گرفت.
نتیجه رای از کل آراء ماخوذه چنین اعلام شد:
%۲۱.۴ موافق «خط مشی سیاسی ما»؛ ۳۲.۹% موافق «در راستای سرنگونی ...» و ۶۱.۴ % در توافق با «پایان دادن ...». بدین ترتیب، سند با تیتر «برای پایان دادن به جمهوری اسلامی و استقرار یک جمهوری سکولار دمکرات» سند مبنای کار کنگره قرار گرفت و کنگره به بررسی بندهای آلترناتیو پیشنهادی و یا افزودنی مندرج در سند مبنا پرداخت.
در رابطه با سند مبنا، ۶ پیشنهاد مطرح بود و نیز دو پیشنهاد جداگانه برای سیاستگذاری حزب که طی دو نوبت بررسی، فقط یکی از آنها با ۶۷.۲% رای موافق در گزاره‌ی زیر وارد سند مبنا شد:
«گذار از جمهوری اسلامی، متناسب با توازن قوا در جامعه می تواند به طرق مختلف از جمله فروپاشی درونی حکومت و سرنگونی آن توسط مردم صورت بگیرد. حزب ما درعین تلاش برای کم هزینه ترین شکل گذار، باید آمادگی لازم برای شرکت در همه این اشکال را داشته باشد.»
آنگاه کنگره روی سند مبنا با اصلاحیه‌ی وارده در آن رای‌گیری کرد که با نتیجه‌ی ۶۶.۳%موافق، ۲۸.۷% مخالف و ۵% ممتنع تصویب شد و به عنوان سند سیاسی راهنمای عمل سیاسی حزب در دوره‌ی پیش روی قرار گرفت. این سند در «به پیش» منتشر خواهد شد.
رسیدگی به تزهای ارائه شده گروه کار بین المللی حزب در رابطه با روندهای جهانی و منطقه
گروه کار بین‌المللی حزب طی یک کار جمعی روی رشته تزهایی در سه بخش مجزا با عناوین «درباره روندها و رقابت‌های ژئو پلیتیک»، «پیرامون تداوم تنش میان ایران و آمریکا و ضرورت نظم اقتصادی دموکراتیک جهان» و نیز «درباره خاورمیانه» کار کرده بود و آنها را جهت رسیدگی در کمیسیون سیاسی به منظور تکمیل سند سیاسی حزب و برنامه‌ی عمل دوساله‌ی در اختیار کنگره قرار داده بود. این تزها در سایت «به پیش» درج شده‌اند.
کنگره با توجه به اهمیت موضوعات آمده در این تزها از یکسو و ضرورت کار بیشتر روی آنها از سوی دیگر، پس از رای‌گیری و با نتیجه ۶۳% موافق، تصمیم گرفت که تزهای پیشنهادی به شورای مرکزی آتی ارائه شود و شورا موظف باشد بعد از تدقیق و تکمیل آنها به عنوان اولویت خود، حاصل کار را به نام شورای مرکزی منتشر کند.
بررسی سند برنامه‌ی عمل دو ساله‌ی حزب
حاصل کار سوکمیسیون برنامه عمل دوساله‌ی حزب در کمیسیون سیاسی، تدوین یک سند پیشنهادی زیر عنوان «راستاهای برنامه عمل برای هدایت فعالیت‌های حزبی» بود که در دفاتر کنگره و «به پیش» درج گردیده و کمیسیون خواستار تصمیم کنگره روی آن شده بود. کنگره بعد از بررسی این پیشنویس با حذف دو بند ۴ و ۱۴ از آن، باقی متن را در ۱۲ بند به رای گذاشت که با ۶۳% رای موافق تصویب شد و مبنای عمل حزب در دوره‌ی پیش روی قرار گرفت. این سند «به پیش» منتشر خواهد شد.
پیرامون تداوم کار روی قانون اساسی
کنگره قرار ارائه شده از سوی کمیسیون برای قانون اساسی را در دستور خود داشت که ضمن مثبت ارزیابی کردن کار این کمیسیون، خواهان ادامه کاری آن بود. نتیجه‌ی کار کنگره در مورد این قرار تصویب آن با ۶۶.۱% رای موافق بود.
علاوه بر قرارهای بررسی شده در کنگره، که پیگیری اجرایی آنها به شورای مرکزی منتخب سپرده شده، پرداختن به دو قرار یکی در باره‌ی سند گروه کار ملی و قومی حزب و دیگری درخواست ۱۱ امضایی بود، که کنگره موفق به رسیدگی آنها نشد و اتخاذ تصمیم در مورد آنها به آخرین جلسه مجازی کنگره محول شد.
برآمدهای سیاسی خاص از سوی کنگره
دیوارهای کنگره ضمن اینکه به شکل مرسوم مزین به شعارهای ارزشی، برنامه‌ای و راهبردی حزب بود، عکسی از ژینا/ مهسا - این نماد جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» بر خود داشت. جنبشی که با کوبیدن مهر و نشان خود بر روند تحولات ایران و تثبیت دستاوردهایی مهم برای دگرگونی‌های آتی، ره گشوده است. همچنین عکس رفیق جزنی و تصویر نقاشی معروف تیرباران این جانباختگان پنجاه سال پیش بر بالای تپه‌های اوین، در برابر دیدگان حاضرین کنگره قرار داشت که بیان «نه به اعدام!» بود و اعتراض به جنایت فجیع دیکتاتوری شاه در ۲۹ فروردین ۱۳۵۴.
کنگره در همان حال با ایستادن بر سر الزامات لحظه‌ی حاضر، در خشم و اعتراض نسبت به نسل‌کشی و قوم کشی دولت دست راستی اسرائیل و قدرت‌های حامی آن، در پیامی از سوی «هرک»، خطاب به وظیفه جهانیان در مورد فاجعه سخن گفت. این پیام در همان روز کنگره نشر عمومی یافت.
کنگره علاوه بر اشارات متعدد سخنرانانی در آن پیرامون اعتصاب کامیون‌داران، سخن نافذ رفیق مسئول گروه کار کارگری حزب در تشریح علت این اعتصاب، چیستی مطالبات، وسعت و دوام آن و نیز بیانات گرم رفیق عضو گروه کار دمکراتیک حزب در این زمینه را شنید.
کنگره همچنین توجه ویژه به اشارات مسئولانه‌ی رفیق مسئول گروه کار زنان حزب در مورد تداوم قتل‌های ناموسی در کشور کرد، که تاکید ویژه بر اهمیت مبارزه در این راه داشت و درخواست پشتیبانی از فعالان این حرکت نمود.
مهمانان حزبی و فردی کنگره و پیام‌های تشکل‌های مدعو ایرانی و خارجی
از ۱۵ تشکل سیاسی به کنگره‌ی چهارم حزب دعوت شده بود، که جملگی با دادن پیام دوستی، برای این کنگره آرزوی کامیابی کردند. همه این پیام‌ها که موجب امتنان حزب ما است در سایت «به پیش» انتشار یافته‌اند.
از این تشکل‌ها، نمایندگان ۱۲ تای آنها چه فردی و چه به شکل هیئت در کنگره حضور داشتند و ضمن شرکت همانند اعضای کنگره در مباحث آن، دقایقی نیز با کنگره سخن گفتند. دوستان مهمان به حیث حزبی با رعایت ترتیب الفبایی نام تشکل‌شان، این عزیزان بودند:
«اتحاد جمهوری‌خواهان ایران» (اجا)
«حزب تضامن دمکراتیک اهواز»
«حزب توده ایران»
«حزب دمکرات آذربایجان ایران»
«حزب دمکرات کردستان ایران»
«حزب دمکراتیک مردم ایران»
«حزب کمونیست کارگری ایران»
«حزب کومله کردستان ایران»
«سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران»
«شورای مدیریت گذار»
«همبستگی جمهوری‌خواهان ایران» (هجا)
«سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)»
دوستان «جبهه ملی ایران – اروپا»، «حزب مردم بلوچستان» و «سازمان‌های خارج از کشور جبهه ملی ایران » نتوانستند در کنگره حضور بیابند و پیام دوستانه‌ی آنان، در سایت «به پیش» درج گردید.
در این کنگره از احزاب و تشکل‌های سیاسی غیر ایرانی، نماینده کمیته مرکزی حزب کمونیست عراق (شیوعی) توانست در کنگره حضور بیابد و با خواندن پیام این حزب خطاب به کنگره چهارم حزب، مورد استقبال کنگره قرار گرفت.
اتحادیه عمومی کارگران اسپانیا، جبهه متحد چپ اسپانیا، حزب چپ آلمان و حزب چپ اروپایی نیز با ارسال پیام‌های رفیقانه به این کنگره، برای آن آرزوی موفقیت کرده بودند، که انتشار یافته‌اند.
دوستدارانی از حزب نیز به کنگره دعوت شده بود که تعداد زیادی از این مدعوین چه حضوری و چه مجازی حزب را افتخار دادند و در دومین روز از گردش کار کنگره که اختصاص به امر سیاست داشت، در مباحثات کنگره شرکت کردند، که مایه‌ی خرسندی و سپاس بود.
جشن کنگره و دقایق پایانی کار کنگره حضوری
به شیوه‌ی مرسوم و همانگونه که در پایان هر دومین روز کار کنگره‌های ما جشن کنگره‌ای برپا می‌شود، این بار نیز به همت رفقای تدارک کنگره، گردهمایی رفیقانه‌ای بگونه‌ی شادمانه و با پذیرایی صمیمانه برگزار شد، تا لبخند بر چهره‌ها بنشاند و صدای گلخندها تا ساعاتی از نیمه شب در گوش‌ها بنشیند. در عین حال تولد سه رفیق قدیمی حزب نیز در پایان مراسم جشن گرفته شد و از زحمات آنان قدردانی شد. این مراسم در پی مباحث داغ طول روز که مجموعه‌ای از تفاوت نظرهای عمدتاً هم گذرا پدید می‌آورد، فضای صمیمی بس زیبایی به نمایش گذاشت و در آن پیمان میان همگی بر سر ارزش‌هایی چون آزادی، دمکراسی، سکولاریسم، صلح و عدالت اجتماعی، گره رفاقت پایدارتر بسته شد.
گردش کار روز دوم کنگره با این جشن به پایان رسید، ولی با این دریغ که تعدادی از رفقای حزبی و نیز مدعوین به کنگره، نتوانستند به دلایل مختلف امکان شرکت در آن بیابند. جمعی از رفقا اما که شرکت مجازی در فرایند کنگره داشتند، گرچه جشن با یاران را از دست دادند، اما با شرکت بردبارارانه‌شان در کار روزانه، نقش و تاثیر خود در مباحث و تصمیم گیری های کنگره را ایفا کردند.
هیئت رئیسه‌ی کنگره در پایان کار سه روزه به نام کنگره با قدردانی از زحمات دو ساله‌ی نهادهای مرکزی، از همه‌ی رفقای مدیریت و هدایت حزب سپاسگزاری کرد، تلاش‌های رفقای تدارک کننده‌ی کنگره و همکاران غیر عضو آنها را بخصوص در پیشبرد وظایف سنگین در روزهای کنگره حضوری، به گرمی قدر دانست و خواهان چشم‌پوشی شرکت کنندگان حضوری و مجازی در کنگره بر نارسایی در اداره‌ی کنگره شد و با این کلام گردش کار کنگره حضوری را پایان برد.
آخرین جلسه مجازی کنگره و پایان کار کنگره چهارم
آخرین جلسه مجازی کنگره در روز ۲۵ خرداد برابر با ۱۵ ژوئن برگزار شد و بدین ترتیب کنگره چهارم به کار خود پایان داد.
در آغاز جلسه با توجه به حمله اسرائیل به ایران و شروع درگیری های نظامی، بحث سیاسی بطور فوق العاده و با اهمیت به شرایط بغرنج کشور، در آغاز جلسه کنگره گنجانده شد. پس از توضیح کوتاهی در مورد موضع گیری های حزب در این رابطه و ارزیابی ما از شرایط سیاسی پس از آغاز درگیری ها از سوی یکی از مسئولین هماهنگی هیئت سیاسی - اجرائی وقت، رفقای حاضر در کنگره با مشارکت بالای خود، این موضوع را از جنبه های مختلف بررسی کردند. در این گفتگوها از جمله به نقش جمهوری اسلامی در فراهم آوردن شرایط حمله نظامی اسرائیل، با تحریکات خود و نیز فرصت سوزی‌ها در جریان پنج دور مذاکره اشاره شد، که کشور را درگیر جنگی نابرابر ساخته است، که نه فقط به زیرساختارهای نظامی و هسته ای ضربه ای مهلک وارد کرده است، بلکه صنایع نفت و سایر ساختارها را نیز شامل شده و مهم تر از همه، قربانیان غیرنظامی زیادی از مردم ما گرفته و خواهد گرفت.
حزب همچنان رویدادها را در این شرایط حساس رصد خواهد کرد و اقدامات لازم را بخصوص در زمینه هرگونه کمک رسانی به مردم ایران، در دستور کار خود قرار خواهد داد.
پس از بحث سیاسی، نوبت به موضوع پیشنهاد تغییر ساختاری در انتخاب نهادهای مرکزی حزب رسید. پیشنهادی با امضای جمعی از رفقا، که بخش اصلی آن، شامل حذف شورای مرکزی برای یک دوره بطور آزمایشی و جایگزینی آن با مجمع عمومی اعضا بود. البته این قرار، به موضوعات مرتبط دیگری در این مورد نیز پرداخته بود، اما با توافقی که با رفقای پیشنهاد دهنده صورت گرفته بود، برای تسهیل در امر تصمیم گیری قرار شد که پس از بحث مخالف و موافق در این زمینه، در آغاز فقط روی این بخش رای گیری شود و سپس در صورت احراز آرا لازم - ۶۰ درصد برای تغییرات در اساسنامه- به موارد دیگر قرار نیز پرداخته شود.
به نوبت سه رفیق در مخالفت و سه رفیق (از رفقای پیشنهاد دهنده) در موافقت با این قرار صحبت کردند و پس از آن کنگره وارد رای گیری روی بخش مورد نظر شد. نتیجه رای گیری عبارت بود از ۵۴.۲% درصد موافق، ۳۴.۷% مخالف و ۱۱.۱% ممتنع. به این ترتیب علیرغم رای بالا، اما این پیشنهاد حد نصاب لازم برای تصویب را نیاورد و به این ترتیب اساسنامه در این زمینه بدون تغییر ماند.
سپس «هرک» از کاندیداهای شورای مرکزی درخواست کرد تا در صورت تمایل، خود را معرفی کنند. پس از معرفی تعدادی از نامزدها، بخش پایانی کنگره که شامل چند قرار بررسی نشده بود، به شورای مرکزی آینده سپرده شد و کنگره با تصمیم بر انتخاب شورای مرکزی آینده از طریق آنلاین، به کار خود پایان داد. پیام های کنگره متعاقبا در نشریه به پیش منتشر خواهند شد.
هیئت رئیسه‌ی کنگره‌ی چهارم حزب چپ ایران
۲۷ خرداد ۱۴۰۴ برابر با ۱۷ ژوئن ۲۰۲۵